Tỉ phú Tilman Fertitta bội thu từ SPAC

“Chúng tôi đang chờ quý khách – tôi có thể cầm giày của quý khách không?,” các thành viên đội tàu mặc đồng phục đứng đón khách lên boong du thuyền Boardwalk mới dài 77m của Tilman Fertitta. Fertitta đã tốn 150 triệu đô la Mỹ và gần năm năm, hợp tác với công ty Hà Lan Feadship để trao đổi về ý tưởng thiết kế con tàu này. Du thuyền gồm sáu boong tàu trải thảm sang trọng, bề mặt đá cẩm thạch, nội thất mạ crôm và cửa trượt tự động, có khoang ngủ cho 22 thành viên đội tàu và 14 khách thường đến bằng trực thăng.

Địa điểm ưa thích của Fertitta là boong trên cùng, cao hơn mặt biển 74m và nhìn ra bể tắm nước nóng. Du thuyền thứ năm của ông, Boardwalk, làm lu mờ các con tàu khác tại khu nghỉ mát Atlantis thuộc đảo Paradise, Bahamas. Ông vẫn sở hữu chiếc du thuyền thứ tư, dài 50m, đậu tại quê nhà Galveston, Texas. Khi được hỏi ông có bao giờ cho thuê du thuyền của mình để bù đắp chi phí không, ông bác bỏ ngay. “Nếu nghĩ đến chuyện cho thuê thì không nên sở hữu du thuyền.”

Bạn có thể mô tả người chủ du thuyền, nhà hàng, sòng bạc và khách sạn 64 tuổi này là ông bầu, người ưa mạo hiểm, người bỏ học đại học, người theo chủ nghĩa chi tiết, chủ sở hữu NBA (Houston Rockets), ngôi sao chương trình thực tế (xuất hiện trong ba mùa của chương trình Billion Dollar Buyer trên CNBC) và người mua sòng bạc bị phá sản của Donald Trump ở thành phố Atlantic, New Jersey năm 2011 và vực dậy thành công. Tuy nhiên, vai trò đặc trưng có ảnh hưởng lớn nhất đến sự giàu có của ông là chuyên gia tài chính sắc bén với năng lực đưa các dự án kinh doanh của mình lên sàn và tư nhân hóa, đồng thời gánh và trả nợ vào thời điểm thích hợp.

Fertitta nói: “Chúng ta luôn trở nên lớn mạnh hơn trong những thời điểm khó khăn.” Thời kỳ suy thoái năm 2001, ông mua chuỗi nhà hàng gặp khó khăn với mức giá giảm. Năm 2010, sau Đại suy thoái, ông tư nhân hóa công ty Landry’s Inc., mua 45% cổ phần mà ông không sở hữu với giá 1,4 tỉ đô la Mỹ tiền mặt sau 17 năm niêm yết của công ty.

Giờ đây, một lần nữa, lẽ ra Fertitta phá sản với khoản nợ 4,6 tỉ đô la Mỹ, nhưng thay vào đó, ông lại giàu có hơn bằng cách tận dụng xu hướng tài chính nóng nhất của thời đại này: công ty mua lại có mục đích đặc biệt, còn gọi là SPAC. Theo Forbes, nhờ vào nguồn tài chính SPAC và những phương thức tự trục lợi ghê gớm, Fertitta tăng giá trị tài sản ròng của mình, từ 4,1 tỉ đô la Mỹ một năm trước lên 6,3 tỉ đô la Mỹ hiện nay.

Đến tháng 12.2021, Fertitta hy vọng sẽ kết thúc thương vụ SPAC thứ năm của mình, giao dịch lớn nhất trong sự nghiệp của ông. Theo đó, ông sẽ chuyển phần lớn tài sản của công ty Landry’s, gồm năm sòng bạc Golden Nugget và hơn 500 nhà hàng (và hàng tỉ đô la Mỹ nợ), sang công ty Fertitta Entertainment. Nếu mọi việc diễn ra đúng kế hoạch, ông sẽ có 74% cổ phần, trị giá khoảng bốn tỉ đô la Mỹ, trong công ty đại chúng mới và tài sản ròng cá nhân trị giá lên đến tám tỉ đô la Mỹ. (Các thương hiệu nhà hàng của Landry’s gồm Bubba Gump, McCormick & Schmick’s, the Palm và Rainforest Cafe.)

SPAC là những công ty bình phong lập nên với mục đích huy động vốn để tạo điều kiện sáp nhập với một công ty tư nhân không có tên tuổi, có thể không có đủ năng lực hoặc sự kiên nhẫn để tiến hành IPO theo cách thông thường. Xu hướng SPAC bùng nổ trong hai năm qua, một phần không nhỏ nhờ vào nguồn vốn cho vay với lãi suất thấp mà cục Dự trữ liên bang (FED) bơm vào nền kinh tế. Theo công ty SPAC Analytics, năm 2019 chỉ có 59 thương vụ SPAC, huy động được 14 tỉ đô la Mỹ, năm 2020 tăng lên 248, huy động được 83 tỉ đô la Mỹ và trong chín tháng đầu năm 2021 có 443 thương vụ, huy động được 127 tỉ đô la Mỹ.

Những người khác đã thực hiện nhiều giao dịch SPAC hơn Fertitta. Tỉ phú đầu tư mạo hiểm (cũng là người đam mê bitcoin) Chamath Palihapitiya đã ra mắt sáu thương vụ SPAC, sử dụng chúng để niêm yết Opendoor, Virgin Galactic và Clover Health. Và một số người đã trở nên giàu có hơn (ít nhất là trong thời điểm nào đó.) CEO Mat Ishbia của United Wholesale Mortgage hiện có tài sản trị giá khoảng tám tỉ đô la Mỹ (giảm từ gần 13 tỉ đô la Mỹ của tháng 1.2021) sau khi công ty gia đình của ông niêm yết thông qua thương vụ sáp nhập SPAC của nhà đầu tư tỉ phú Alec Gores, người đã thực hiện tám thương vụ như vậy.

Có rất nhiều nghi vấn về sự bùng nổ SPAC, bao gồm cả việc đảm bảo lợi nhuận cho các nhà tài trợ và quỹ đầu cơ. Nếu Gores và Palihapitiya hoạt động tích cực nhất, thì Fertitta có lẽ là người năng nổ nhất, sử dụng những thủ đoạn sắc bén mà ít có công ty đầu tư lớn nào chấp thuận. Ví dụ đáng chú ý nhất là việc ông thuộc cả hai phe trong một thỏa thuận quan trọng của Golden Nugget Online Gaming.

Năm 2019, trước đại dịch, Fertitta và nhà tài trợ lâu năm của ông, Jefferies Financial Group, huy động 250 triệu đô la Mỹ cho thương vụ SPAC (Landcadia Holdings II) với mục đích công bố là mua lại một công ty giải trí. Fertitta nhận được 10% cổ phần, và mang các chức danh đồng chủ tịch và CEO.

Tháng 3.2020, khi lệnh phong tỏa do COVID-19 được ban bố, Fertitta đóng cửa gần như tất cả các hoạt động và sa thải 40 ngàn nhân viên. Ông nhận được khoản vay có thể không cần hoàn trả trị giá 160 triệu đô la Mỹ theo chương trình Bảo vệ tiền lương liên bang – nhưng đã trả lại khi người dân phẫn nộ về việc các công ty lớn chiếm dụng số tiền được dùng để giúp đỡ các doanh nghiệp nhỏ.

Thay vào đó, vào tháng 4.2020, ông vay khẩn cấp 300 triệu đô la Mỹ với lãi suất gần 13% cho công ty Golden Nugget Online Gaming (GNOG) của mình. Công ty này đã phát triển tốt trong đại dịch nhờ cờ bạc trực tuyến bùng nổ khi dân chúng phải ở nhà và nhận được tiền hỗ trợ của chính phủ. Ông cho biết đó là khoản vay dự phòng: “Tôi không sử dụng một đồng nào cả.”

Hai tháng sau, vào tháng 6.2020, Landcadia II thông báo họ đã tìm thấy mục tiêu mua lại – chính là chi nhánh trò chơi trực tuyến của Fertitta, công ty mới nhận được khoản vay đắt đỏ đó. Khi công ty SPAC của ông hoàn tất việc mua GNOG vào tháng 12.2020 với giá 745 triệu đô la Mỹ (gấp sáu lần doanh thu), Fertitta sở hữu 49% cổ phần của GNOG và khoản tiền mặt 30 triệu đô la Mỹ. Ông cũng được giải phóng khỏi nghĩa vụ trả khoản nợ khẩn cấp đó – và có thể giữ 300 triệu đô la Mỹ đã vay.

“Những thủ đoạn kiểu này đảm bảo rằng các nhà tài trợ sẽ luôn có lợi, bất kể hiệu quả hoạt động của công ty sáp nhập như thế nào,” bốn thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Hoa Kỳ, bao gồm cả bà Elizabeth Warren của bang Massachusetts, chỉ trích trong thư họ viết cho Fertitta và năm “chuyên gia” SPAC khác vào tháng 9.2021, yêu cầu họ giải trình về những xung đột lợi ích hiển nhiên và giục SEC xem xét kỹ hơn.

Michael Ohlrogge, giáo sư luật và quản trị doanh nghiệp tại ĐH New York, cho biết trong vài năm qua chỉ có hơn mười trường hợp công ty SPAC mua lại các công ty con vì lý do chính đáng: “Bất cứ khi nào người mua và người bán đều là cùng một bên, bạn phải tự hỏi liệu giá cả có công bằng không.”

Đó không hẳn là điều các nhà đầu tư của GNOG phàn nàn. Tháng 8.2021, Fertitta thỏa thuận bán GNOG cho DraftKings (đây cũng là công ty phát sinh từ SPAC) với giá 1,5 tỉ đô la Mỹ. “Tôi sẽ trả lời bất kỳ ai còn nghi vấn về thỏa thuận đó, rằng đây là thỏa thuận tuyệt vời nhất thế giới,” ông nổi nóng. “Tôi đã bán công ty một lần rồi. Bây giờ tôi sẽ bán lần nữa.”

Tuy nhiên mảng nhà hàng và giải trí của Fertitta cũng như những màn tung hứng tài chính đều là một phần trong câu chuyện cuộc đời đầy màu sắc của ông. Ông nội Vic Fertitta và các ông chú Salvatore và Rosario Maceo điều hành hộp đêm Balinese Room ở Galveston, nơi các nghệ sĩ giải trí như Frank Sinatra và Bob Hope biểu diễn. (Nhà Maceo, dân nhập cư từ Ý, bị cáo buộc điều hành cờ bạc và kiếm lợi nhuận ở Galveston.) Cha của ông, cũng tên Vic, sở hữu công ty thủy sản Pier 23 ở Galveston – nơi Tilman trẻ tuổi làm công việc lột tôm và 14 tuổi đã quản lý nhà hàng, học kinh doanh.

Ông cố gắng thoát khỏi công việc trong nhà hàng. Cuối những năm 1970, sau khi bỏ học tại ĐH Houston, Fertitta thành lập cửa hàng quần áo dành cho phụ nữ, cửa hàng bán vitamin, công ty phân phối trò chơi điện tử và công ty xây dựng. Năm 1985, ở tuổi 28, ông mở khách sạn Key Largo 160 phòng ở Galveston. Ông đến dự buổi họp lớp trường trung học trên chiếc xe limousine. Rất nhanh sau đó, ông bán Key Largo với giá 600 ngàn đô la Mỹ cho người em họ Frank Fertitta (ông này và anh trai Lorenzo sau này trở thành tỉ phú nhờ sòng bạc và công ty môi giới các trận đấu võ tự do UFC, mà họ bán vào năm 2016.)

Tilman đã sử dụng số tiền mặt đó để mua các nhà hàng ở Houston như Landry’s Seafood Inn & Oyster Bar và Willie G’s từ anh em nhà Landry, và mở rộng sang Galveston, Corpus Christi và San Antonio. Ông sử dụng đòn bẩy tài chính quá nhiều, nợ 10 triệu đô la Mỹ, nhưng khi thị trường tài chính sụp đổ năm 1987, ông chỉ phải trả số nợ là 2 triệu đô la Mỹ.

Cuối những năm 1980, ông bắt đầu mua lại các nhà hàng trên khu cầu cảng Kemah, trên vịnh Galveston. Rồi ông dựng vòng đu quay và biến 16 héc ta đất ven sông thành khu giải trí đầu tiên của mình, với Joe’s Crab Shack, Saltgrass Steak House và nhiều nhà hàng khác nữa.

Đến năm 1993, Fertitta đã kiếm được 2,7 triệu đô la Mỹ lợi nhuận trên 34 triệu đô la Mỹ doanh thu và huy động được 24 triệu đô la Mỹ trong đợt IPO đầu tiên của Landry’s. Để tiết kiệm, ông giảm kích cỡ món khoai tây chiên kiểu Pháp và bỏ ít chanh hơn. Richard Handler, CEO của Jefferies Financial Group cho biết: “Tilman cực kỳ giỏi trong việc nắm bắt con số thực đằng sau số tiền mà họ chi trả cho thịt bò và nước giải khát.”

Năm 2000, Fertitta đề nghị mức giá 125 triệu đô la Mỹ cho chuỗi quán cà phê Rainforest Cafe. Ông bị lật kèo, nhưng rồi đã mua được chuỗi này vào cuối năm đó với giá chỉ 75 triệu đô la Mỹ khi nền kinh tế gặp khó khăn. Trong một cuốn sách xuất bản năm 2010, người sáng lập Rainforest, Steve Schussler, đã mô tả Fertitta là một “kẻ chuyên thâu tóm tồi tệ, kiêu ngạo, chuyên mặc cả, một sinh vật ăn đáy.”

Schussler giận dữ khi Fertitta quyết định tiết kiệm 100 ngàn đô la Mỹ hằng năm cho mỗi địa điểm bằng cách bỏ phần trưng bày chim cảnh. Khi tôi đến gặp ông tại nhà hàng kiểu phòng thí nghiệm của ông ở Golden Valley, Minnesota, Schussler đã rút lại nhận xét trước đây của mình, cho biết giờ ông tin rằng nỗi ám ảnh về những con số kiểu Fertitta có thể đã giúp Rainforest tồn tại độc lập. Schussler nói về Fertitta như sau: “Nếu muốn thu hút các thành viên hiệp hội Audubon đến và mua bơ thực vật, ông ấy sẽ tăng lượng chim chóc lên gấp đôi.” (Cả hai đã hợp tác mở T-Rex Cafe gần Orlando, Florida, nơi có các chú robot khủng long.)

——-

Năm 2005, Fertitta mua hai sòng bạc Golden Nugget ở Las Vegas và Laughlin, Nevada với giá 295 triệu đô la Mỹ. Ông biến các nhà hàng cũ thành chuỗi cửa hàng hấp dẫn nhất của mình, mở thêm ba sòng bạc nữa ở Biloxi, Mississippi, Lake Charles, Louisiana và thành phố Atlantic, nơi ông mua lại khu nghỉ dưỡng sòng bạc Trump Marina với giá 38 triệu đô la Mỹ.

Tỉ phú Steve Wynn, người làm giàu nhờ mở rộng sòng bạc Vegas Golden Nugget vào những năm 1970, nói mặc dù ông luôn cố gắng “giành lấy những tay chơi hạng sang” (tức là những con bạc người châu Á giàu có nhất), ông bạn “Tilly” lại luôn có thể chắc chắn thu hút dân chơi cờ bạc ở mọi cấp độ. Fertitta chỉ quan tâm tới những con số. “Điều gì có giá trị hơn đối với một sòng bạc, một người chơi giá trị một triệu đô la Mỹ hay mười người chơi 100 ngàn đô la Mỹ?”

Gerry Del Prete, người điều hành các hoạt động chơi game của Golden Nugget, hỏi. Theo ông, câu trả lời là 10 người chơi nhỏ lẻ, bởi vì bạn có thể kiếm được nhiều tiền từ họ, với ít biến động hơn, mà không cần phải cung cấp nhiều đặc quyền cao cấp hơn. Tuy nhiên, Fertitta thích kinh doanh với những người giàu có khác. Khách sạn và spa Post Oak của ông khai trương năm 2018 ở Houston, có đại lý Rolls-Royce, Bentley và Bugatti (đều thuộc sở hữu của ông) ở sảnh đợi.

Những người nổi tiếng và các vận động viên chi từ 600 đô la Mỹ trở lên cho một đêm, để có mặt tại các hồ bơi và nhà hàng Mastro’s Steakhouse của khách sạn này. Con trai ông, Patrick, lấy điện thoại của mình mở bài hát mới N 2 Deep của Drake, hát về người phụ nữ mà anh ấy gọi là “cô nàng Post Oak bé nhỏ.” Hồi tháng 9.2021, Drake đã tweet đoạn phim ngắn ghi lại cảnh anh chơi bóng rổ tại sân áp mái của khách sạn Post Oak.

Fertitta cho biết ông chi 400 triệu đô la Mỹ vào khách sạn và tòa nhà văn phòng liền kề. Tháng 8.2021, ông mời Forbes đến trụ sở để tranh luận về giá trị tài sản ròng của ông. Danh tiếng lớn nhất của Fertitta là việc ông mua đội Rockets của giải NBA vào năm 2017 (lần đầu là vào năm 1983, ông mua 3% cổ phần) với giá kỷ lục thời điểm đó: 2,2 tỉ đô la Mỹ, dùng số tiền thế chấp Landry’s.

Trong lúc ông dùng Landry’s để vay nhiều nhất có thể, đại dịch ập đến. Fertitta nhớ lại: “Trong vòng bốn tuần thấy sợ chết khiếp. Không thể cứu thế giới, vì vậy ta buộc phải đưa ra những quyết định khó khăn” – chẳng hạn như sa thải 40 ngàn nhân công. (Ông nói sau đó ông đã nhận lại phần lớn nhân viên, chỉ còn thiếu khoảng ba ngàn vị trí.) “Tôi bị chỉ trích rất nhiều vì tôi là người đầu tiên làm việc đó,” ông nói. Ông không cảm thấy tự trách mình. “Bạn phải nhớ, đó là tiền của tôi. Ở các công ty khác, các CEO không phản ứng nhanh như vậy, bởi vì đó không phải là tiền của họ.”

Trong lúc mọi hoạt động phải đóng cửa, Fertitta rất ngạc nhiên khi thấy tình hình khả quan xuất hiện tại chi nhánh Golden Nugget Online Gaming tám năm tuổi của mình. Với doanh thu 1,7 tỉ đô la Mỹ trong nửa đầu năm 2021, ngành cờ bạc trực tuyến của Mỹ đã vượt qua kỷ lục năm 2020, nâng giá trị cổ phần của Fertitta trong GNOG lên 600 triệu đô la Mỹ.

Nhưng Fertitta cũng sẽ rất vui khi để DraftKings điều hành doanh nghiệp đó hằng ngày. DraftKings tạo ra doanh thu 600 triệu đô la Mỹ trong sáu tháng đầu năm nhưng chi tiêu quá nhiều cho việc giành thị phần nên đã lỗ ròng 650 triệu đô la Mỹ. “Điều đó đi ngược lại mọi thứ tôi làm. Với tôi, mọi thứ đều phải tạo ra tiền,” Fertitta nói. “Hãy để họ điều hành công ty, hãy để họ trả cho những khoản lỗ.”

Mọi việc trở nên tốt hơn. Trước đại dịch, Fertitta đã bắt tay chuẩn bị bản cáo bạch sơ bộ để đưa Landry’s lên sàn. Tuy nhiên, ông nhận được đề nghị từ Fast Acquisition, một công ty SPAC thành lập năm 2020, của bậc thầy tiếp thị Doug Jacob (người đã bán công ty Jwalk của mình cho Shiseido Americas vào năm 2017) và Sandy Beall, người sáng lập chuỗi Ruby Tuesday. Jacob cho biết họ đã đồng ý tăng giá cho Fertitta và giảm 40% cổ phần của nhà môi giới để “thực hiện thỏa thuận chỉ có một lần trong đời với một trong những nhà điều hành tốt nhất mọi thời đại.”

Tháng 2.2021, họ công bố thỏa thuận trị giá 6,6 tỉ đô la Mỹ để hợp nhất phần lớn các nhà hàng của Fertitta, năm sòng bạc và cổ phần của ông trong GNOG / DraftKings vào Fast, tạo ra công ty đại chúng mới mang tên Fertitta Entertainment. Tháng 6.2021, Fertitta thông báo ông sẽ mở rộng thỏa thuận, bổ sung thêm các tài sản như khu cầu cảng Kemah, bến tàu Galveston Pleasure, thủy cung Denver và nhiều nhà hàng hơn nữa.

Việc này khiến con số ban đầu tăng lên thành 8,6 tỉ đô la Mỹ. Tăng thêm tài sản cũng giúp làm giảm tác động từ bảng cân đối kế toán với khoản nợ hàng tỉ mà ông sẽ chuyển sang công ty mới, giảm tỉ lệ đòn bẩy từ 5,2 lần Ebitda xuống còn 4,3 lần. Ông sẽ sở hữu 74% cổ phần và đảm nhiệm chức vụ CEO. Fertitta sẽ vẫn chọn các nhà hàng, khách sạn trong đó có Post Oak và, tất nhiên là cả đội Rockets (Forbes định giá nhóm này là 2,5 tỉ đô la Mỹ). Nhưng công ty đại chúng mới sẽ là nền tảng tăng trưởng của ông; ông muốn có bất động sản ở Las Vegas Strip.

Liệu có gì không ổn không? Việc COVID-19 bùng phát trở lại có thể ảnh hưởng đến du lịch và nhà hàng. Thị trường chứng khoán sụt giảm có thể khiến các nhà đầu tư đau đầu. Và đòn bẩy tổng hợp của ông vẫn ở mức cao, đặc biệt là đối với phần sở hữu gồm một loạt các nhà hàng và sòng bạc. Hơn nữa, cổ phiếu của các công ty SPAC quy mô trung bình đã giảm giá sau một năm, và một số đang dính kiện tụng.

Đó là số phận của Waitr, dịch vụ giao đồ ăn có trụ sở tại Louisiana mà Fertitta và Jefferies mua lại năm 2018 thông qua công ty SPAC đầu tiên của họ, Landcadia I, huy động được 250 triệu đô la Mỹ. Cổ phiếu của Waitr mất 90% giá trị và các nguyên đơn cáo buộc ông đưa ra những tuyên bố sai lệch liên quan đến “tiềm năng to lớn” của Waitr trong việc tiếp quản những công ty như DoorDash và Grubhub, và tính chất tương hỗ của chúng đối với các doanh nghiệp khác của ông. Các luật sư của ông đã đệ đơn yêu cầu bác bỏ vụ kiện vì không có bằng chứng thực tế về hành vi gian lận và nói cuộc nói chuyện chỉ là “tầm nhìn lạc quan của công ty và lời quảng cáo.” Vụ kiện đang chờ xử lý.

Nhưng hiện tại, cuộc sống tốt đẹp. Fertitta dự định dành 30 đêm mỗi năm trên tàu Boardwalk. Mùa hè vừa rồi, ông đón vợ cũ, Paige, và bốn đứa con của họ đến ở đó một tuần. Họ chia tay trong êm thấm năm 2017. Ông đã kết hôn với Lauren Ware, trước đây là cố vấn tranh tụng cho Landry’s, được hai năm.

Fertitta thừa nhận thời điểm này rất phức tạp, không nên khoe khoang vậy. Ông nói: “Thế giới đã thay đổi. Mọi người ghét tỉ phú,’’ đặc biệt là những người trở nên giàu có hơn rất nhiều trong đại dịch. “Hãy nhìn vào mạng xã hội – tôi chưa bao giờ đăng về chiếc du thuyền mới. Tôi cũng giữ sự riêng tư,” ông cho biết. Bạn sẽ không bao giờ nhìn thấy ảnh selfie từ du thuyền của ông trên Instagram. Fertitta bắt đầu hình dung về chiếc du thuyền tiếp theo, có lẽ là chiếc tàu dài 110m do công ty đóng tàu Lürssen của Đức sản xuất.
(Với thông tin bổ sung từ Will Yakowicz)

Biên dịch: Quỳnh Anh

Bản in theo tạp chí Forbes Việt Nam số 100, tháng 12.2021