Hồ sơ: Tỉ phú Nhật từ công ty số 1 về dịch vụ an dưỡng cuối đời

Trong thời gian làm nghiên cứu ở Hoa Kỳ vào cuối những năm 1990, Keiichi Shibahara đã phát triển gu thưởng thức rượu ngon và tinh thần kinh doanh. Ông kiếm tiền thông qua các loại tiền tệ và cổ phiếu giao dịch ngắn hạn cộng với chênh lệch giá, đủ bù đắp gần như toàn bộ số sinh hoạt phí để làm công tác nghiên cứu một năm 7.700 đô la Mỹ.

Shibahara cho biết ông mua những thùng rượu Bordeaux tại các cuộc đấu giá, uống một hoặc hai chai, gửi phần còn lại đến Nhật Bản và bán chúng với giá gấp ba lần. Nhờ đó, ông biến số tiền ban đầu của mình thành 200 triệu yen (1,5 triệu đô la Mỹ) trong vòng một năm.

Tại Nhật Bản, ông đã lấy bằng y khoa tại đại học Nagoya ở quê mình và sau đó lấy bằng Tiến sĩ sinh học phân tử tại đại học Kyoto. Sau khi trở về từ Hoa Kỳ, Shibahara làm nhà nghiên cứu miễn dịch học và sinh học phân tử tại đại học Kyoto cùng với nhóm nghiên cứu riêng và các viện nghiên cứu quốc gia. Ông cũng ước mơ sẽ tạo ra bước đột phá khoa học được ghi nhận trong sách giáo khoa.

Dần dần, Shibahara ấp ủ giấc mơ khác, khai thác bản năng kinh doanh và nền tảng y tế của mình. Ông bắt đầu vực dậy các bệnh viện và cơ sở điều dưỡng yếu kém về tài chính. Vào năm 2013, ở tuổi 48, ông thành lập công ty khởi nghiệp xây dựng và điều hành các viện an dưỡng, một lĩnh vực hầu như chưa phát triển ở Nhật Bản, mặc dù nước này có lượng dân số cao tuổi rất lớn. Ông đặt tên công ty là Amvis, là hình thức rút gọn của hai từ “ambitious vision” (tầm nhìn tham vọng.)

“Nghe có vẻ đơn giản, nhưng tôi nhận ra rằng nếu nhu cầu tồn tại, bạn có thể biến nhu cầu đó thành công việc kinh doanh. Làm được thế sẽ thấy vui,” ông nói tại trụ sở công ty ở Tokyo, nơi chỉ có một tấm biển Amvis đơn giản dán trên tường khu vực lễ tân.

Năm 2019, khi đã lập được 20 cơ sở và đạt thành tựu trong chăm sóc bệnh nhân bệnh mãn tính và bệnh nan y, Amvis Holdings niêm yết trên sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo. Từ cuối năm 2019 đến năm 2021, giá cổ phiếu của công ty tăng hơn gấp ba lần, đưa Shibahara, người có hơn 70% cổ phần, vào hàng ngũ các tỉ phú tự thân của Nhật Bản.

Kể từ tháng tám, giá trị tài sản ròng của ông tăng 35% lên 1,35 tỉ đô la Mỹ. Cổ đông lớn nhất sau Shibahara là công ty Capital Research and Management có trụ sở tại Los Angeles, vừa tăng tỉ lệ nắm giữ lên 7,8% từ 6,6%. Công ty này từ chối bình luận.

Shibahara cho biết khi các bệnh viện tăng số giường dành cho bệnh nhân COVID-19, họ nhận ra Amvis có thể chăm sóc một phần trong số bệnh nhân. Trong kế hoạch chiến lược 2025–2026 của Amvis được công bố cuối năm 2020, công ty đặt mục tiêu tăng hơn gấp đôi lợi nhuận hoạt động của mình lên 10 tỉ yen (77 triệu đô la Mỹ) và tăng số lượng viện dưỡng lão, hiện chủ yếu mở ở các thành phố lớn, lên 100 (so sánh với số liệu vào tháng 9.2021.) Công ty muốn tăng gấp ba lần doanh thu lên 45 tỉ yen (327,9 triệu đô la Mỹ.)

Shibahara cho biết Amvis đang mở rộng sang các thành phố nhỏ hơn, nơi họ có thể là nhà cung cấp dịch vụ thống trị và đạt tỉ lệ kín chỗ cao. Theo giám đốc tài chính Tetsuya Nakagawa, vì có rất ít khác biệt trong việc bồi hoàn bảo hiểm trên khắp Nhật Bản, chi phí lao động thấp hơn ở các khu vực nông thôn và các thành phố nhỏ hơn sẽ mang lại biên lợi nhuận hoạt động cao hơn.

Trong năm tài chính tính đến tháng chín, Amvis công bố biên lợi nhuận hoạt động gần 25% và lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) hơn 24%. Theo S&P Global Market Intelligence, con số đó vượt xa biên lợi nhuận gần 10% và ROE xấp xỉ 17% của đối thủ cạnh tranh chính là Japan Hospice Holdings được niêm yết tại Tokyo trong năm tài chính tính đến hết tháng 12.

Trong báo cáo nghiên cứu hồi tháng 5.2022, nhà phân tích Satoru Sekine của Daiwa Securities đánh giá Amvis với xếp hạng tốt hơn và dự kiến mức giá 5.000 yen (36,4 đô la Mỹ) trong năm tới – cao hơn khoảng 20% so với hiện tại. Sekine viết: “Khuyến nghị của chúng tôi dựa trên vị thế độc nhất của công ty trong thị trường chăm sóc người cao tuổi, triển vọng mở các cơ sở mới cùng nhu cầu cao và kế hoạch mở rộng sang các lĩnh vực kinh doanh khác.”

Trong năm tài chính tính đến tháng 9.2022, công ty môi giới có trụ sở tại Tokyo này dự báo lợi nhuận hoạt động là 5,2 tỉ yen (37,8 triệu đô la Mỹ) – cao hơn một chút so với ước tính của Amvis – và lợi nhuận hoạt động là 6,8 tỉ yen (49,5 triệu đô la Mỹ) vào năm sau.

Sau năm 2026, công ty có kế hoạch chuyển sang vực dậy mảng tài chính đang gặp khó khăn cho các bệnh viện và viện dưỡng lão – công việc mà Shibahara có nhiều kinh nghiệm, nhờ những lần “giải cứu” các cơ sở như vậy trong suốt thời gian từ khi kết thúc công việc nghiên cứu đến lúc bắt đầu thành lập Amvis vào năm 2013.

Ông sử dụng một phần tài chính thu được từ việc bán cổ phần công ty, cộng với các khoản vay đảm bảo bằng tiền gửi ngân hàng cùng tiền mặt của riêng mình, để thành lập Amvis – cho phép ông sở hữu 100% công ty ngay trước khi niêm yết.

Những thay đổi về nhân khẩu học và xã hội ở Nhật Bản là cơ sở cho các kế hoạch mở rộng dài hạn của Amvis. Số lượng người cao tuổi ngày càng tăng đồng nghĩa với tỉ lệ tử vong gia tăng, mặc dù dân số Nhật Bản đang thu hẹp. Theo OECD (tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế), quốc gia này hiện có tỉ lệ dân số từ 65 tuổi trở lên là 29%, cao nhất trong tất cả các nền kinh tế công nghiệp.

Bộ Y  tế Nhật Bản cho biết số ca tử vong hằng năm sẽ đạt đỉnh vào năm 2040 là 1,7 triệu người, tăng từ 1,4 triệu người hiện nay. Số người chết trong bệnh viện và tại nhà đang giảm, ngày càng có nhiều người già qua đời trong các viện dưỡng lão.

Và số người nói rằng họ sẽ từ bỏ điều trị nếu bị bệnh nan y chứ không chọn chăm sóc giảm nhẹ, đang ngày càng tăng. Đất nước này đang phải đối mặt với tình trạng thiếu bác sĩ, đặc biệt ở các vùng nông thôn, và thiếu nơi để các bệnh nhân trải qua những ngày cuối đời. Điều này dẫn đến việc một số người phải ở lại bệnh viện, mặc dù không cần dịch vụ chăm sóc cao cấp như vậy. Lựa chọn này làm tăng chi phí y tế và tăng áp lực cho nhân viên y tế.

Tiến sĩ Yoshiaki Mizuguchi, bác sĩ thăm khám tại một trại an dưỡng cuối đời Amvis ở trung tâm Tokyo, cho biết: “Nhật Bản không quan tâm đầy đủ đến những người chuẩn bị rời khỏi dương gian. Ưu tiên sẽ là các biện pháp khắc phục thông qua phẫu thuật và điều trị bằng thuốc. Phần lớn số tiền sẽ được đổ vào đó, rất ít nguồn hỗ trợ dành cho những người sắp qua đời.” Theo quan điểm của Mizuguchi, “chúng ta cần tử tế hơn và hỗ trợ họ hoàn toàn. Đó là lý do tại sao tôi chuyển từ phẫu thuật ung thư sang làm bác sĩ chăm sóc tại nhà, để tiếp cận gần hơn với những người không nhận được sự quan tâm cần thiết.”

Để tiết kiệm chi phí, Amvis sử dụng các bác sĩ thăm khám như Mizuguchi để kiểm tra bệnh nhân một đến ba lần một tuần, tùy thuộc vào tình trạng của họ, thay vì bác sĩ tại chỗ. Shibahara nhận ra điều này hoàn toàn khả thi nhờ lúc ông làm việc bán thời gian trong vai trò bác sĩ trực tại một bệnh viện nông thôn. Tại Amvis, các y tá và chuyên gia chăm sóc người cao tuổi cung cấp dịch vụ chăm sóc theo tỉ lệ 1: 1, cao hơn mức cần thiết.

Bảo hiểm y tế và chăm sóc người cao tuổi của chính phủ cung cấp 90% doanh thu của Amvis và phần còn lại đến từ phí tự trả của bệnh nhân cho việc lưu trú tại cơ sở, có thể lên tới 200.000 yen (1.456 đô la Mỹ) một tháng. Chuyên gia Sekine của công ty Daiwa lưu ý rằng tỉ lệ phụ thuộc cao vào bảo hiểm là rủi ro đối với Amvis, vì Nhật Bản có thể thực hiện các thay đổi đối với chính sách bồi hoàn trong quá trình điều chỉnh hệ thống.

Một cách khác để Amvis giảm chi phí là cấu trúc quản lý phẳng, với trụ sở chính trực tiếp quản lý các cơ sở. “Bốn hoặc năm năm trước, chúng tôi có các nhà quản lý khu vực và quản lý cơ sở hành chính. Nhưng chúng tôi đã dừng cách quản lý này. Sau đó, thông tin và việc ra quyết định diễn ra nhanh chóng hơn,” Shibahara cho biết và nói thêm rằng việc đó cũng giúp biên lợi nhuận hoạt động tăng thêm hai phần trăm.

Cấu trúc tinh gọn đó còn mang lại các lợi ích khác: sự hài lòng và trao quyền cho nhân viên, đặc biệt là trong thời điểm Nhật Bản phải đối mặt với tình trạng thiếu y tá trầm trọng và các bệnh viện phải vật lộn để giữ chân họ. Minako Yasuda, người giám sát một cơ sở giống như một khách sạn, với sàn trải thảm và tường ốp gỗ, chăm sóc 40 bệnh nhân ở Tokyo nói: “Tôi có thể phản ứng nhanh với các yêu cầu và nhu cầu của bệnh nhân và thân nhân của họ. Trước đây, cho dù tôi là y tá trưởng của bệnh viện, nhưng nếu muốn thay đổi điều gì, việc đó vẫn có thể bị tắc lại ở khâu quản lý cấp trung. Là một y tá, việc đáp ứng được nhu cầu của bệnh nhân thực sự khiến công việc của tôi trở nên thú vị.”

Shibahara có những mục tiêu cho công ty và cho bản thân. Đối với Amvis, ông muốn mở rộng, thanh khoản lớn hơn cho cổ phiếu và quỹ của công ty để tăng trưởng – và niêm yết công ty lên thị trường blue chip cao cấp của sở Giao dịch chứng khoán Tokyo.

Đối với bản thân, dù từ lâu Shibahara đã từ bỏ ước mơ tạo ra bước đột phá khoa học, nhưng ông vẫn nuôi hi vọng tài trợ cho các nhà khoa học tương lai và nghiên cứu của họ. Vào năm 2020, Shibahara thành lập một nền tảng mang tên mình và đặt mục tiêu cuối cùng sẽ biến nền tảng này thành một nơi giống như viện Y tế Howard Hughes (hiện có tài sản 27 tỉ đô la Mỹ).

Hỗ trợ cơ sở nghiên cứu hoặc trường cao đẳng là một ước mơ khác. “Tất nhiên, điều đó phụ thuộc vào việc tôi có thể tích lũy tài sản cần thiết,” ông nói. Hỗ trợ ai đó tạo ra một bước đột phá “sẽ khiến tôi thực sự hạnh phúc.” Và sở hữu khoảng 500 chai Bordeaux, trong đó có ba chai Cheval Blanc huyền thoại năm 1947, ông có một mục tiêu khác: Uống hết chúng.

Quỳnh Anh biên dịch

Bản in theo tạp chí Forbes Việt Nam số 108, tháng 8.2021