Ken Griffin dẫn dắt đầu tư: Càng khó càng kiếm được nhiều tiền

Đang chăm chú nhìn ra cửa sổ từ tầng mười của tòa nhà văn phòng ở Midtown Manhattan, một trong ba văn phòng ở thành phố New York của quỹ đầu cơ Citadel có trụ sở tại Chicago và trị giá 47 tỉ đô la Mỹ. Đầu tháng 3.2022, Nga tạm ngưng tấn công Ukraine bằng vũ khí hạng nặng thông thường và lấp lửng về khả năng tấn công bằng vũ khí hạt nhân. Từ vị trí của Griffin nhìn ra, không có đám mây hình nấm nào ở phía chân trời, nhưng viễn cảnh đó khiến nhà tài chính này lo lắng.

Griffin, 53 tuổi, nói: “Tôi lớn lên trong thế giới của sự hủy diệt lẫn nhau, sống trong cảnh ‘chui vào gầm bàn để tránh tác động của vụ nổ hạt nhân.’ Đưa chúng ta quay trở lại với sự khủng khiếp của thời điểm đó là bước lùi rất lớn.”

Chỉ số S&P 500 đã giảm 12% tính đến thời điểm hiện tại. Thị trường chứng khoán châu Âu và sàn Nasdaq giảm gần 18%. Giá dầu đang tăng mạnh. Hàng loạt tin xấu nối tiếp nhau kéo đến sau một năm 2021 thành công rực rỡ đối với Citadel, khi quỹ đầu cơ này tăng 26% và cá nhân Griffin kiếm được 2,5 tỉ đô la Mỹ. Hiện ông có tài sản trị giá 27,2 tỉ đô la Mỹ. Tuy vậy, ông ấp ủ những điều lớn hơn trong tâm trí, vượt trên quy mô tài sản cá nhân của mình.

Ông nói: “Việc thảm họa này tiếp tục xảy ra ở Ukraine là sai lầm lớn không đáng có của nhân loại.” Griffin cho rằng vì các nước NATO đang nhận thức được mối đe dọa hiện hữu mà Nga gây ra, sẽ có những bên hưởng lợi rõ ràng từ quá trình tái vũ trang, đó là dự trữ quốc phòng và năng lượng – cả hai đều đang được giao dịch ở mức cao vọt.

Nhưng đó là suy nghĩ ngắn hạn. Xét về dài hạn hơn, Griffin nghĩ một “bầy thiên nga đen” chuẩn bị xuất hiện. Ông dự đoán mức độ nghiêm trọng và tính chất của các biện pháp trừng phạt mà phương Tây áp dụng với Nga sẽ có tác động lâu dài đến hệ thống tài chính toàn cầu dựa trên đồng đô la. Ông nói những động thái chưa từng có của các cường quốc phương Tây nhằm ngăn chặn khả năng tiếp cận thị trường vốn của Nga báo trước việc “vũ khí hóa” đồng đô la.

Sẽ có những hậu quả nghiêm trọng. Nga, Trung Quốc và những nước khác không có lựa chọn nào khác ngoài việc đa dạng hóa tiền tệ, tránh phụ thuộc hoàn toàn vào đồng bạc xanh. Việc loại bỏ sự phụ thuộc vào đồng đô la Mỹ của khối thương mại Trung Quốc-Nga-Iran-Brazil có thể dễ dàng biến thành việc loại trừ các công ty và nhà đầu tư Mỹ khỏi các thị trường đang phát triển nhanh. “Chúng ta đã gieo mầm cho kỷ nguyên vượt trội về công nghệ của Hoa Kỳ chưa?” Griffin đặt câu hỏi.

Chú ý đến quan điểm của ông là hành động đáng giá. Griffin nổi tiếng với bề dày thành tích gần như vô địch ở phố Wall. Ông chỉ có hai năm sa sút khi 31 tuổi, kiếm được trung bình 19%/năm cho các nhà đầu tư. Động cơ của những lợi nhuận đó là ông nghiên cứu kỹ lưỡng về các chỉ báo xu hướng vĩ mô và vị thế quyền lực độc nhất của ông tại một trong những trung tâm tài chính toàn cầu.

Citadel Securities, doanh nghiệp khác của Griffin, là một trong những nhà trung gian tài chính lớn nhất Hoa Kỳ. Trong lĩnh vực vốn cổ phần, công ty chiếm hơn 25% tổng số giao dịch của Hoa Kỳ, 40% giao dịch bán lẻ và hơn 30% khối lượng quyền chọn cổ phiếu. Griffin thuê các nhà toán học và nhà khoa học thông minh khai thác công nghệ tiên tiến như phân tích dự đoán, học máy và trí tuệ nhân tạo, để phân tích lượng dữ liệu khổng lồ trong thời gian thực. Nhờ vậy, Citadel Securities đang mở rộng sang các thị trường mới và phát triển nhanh hơn quỹ đầu cơ của Griffin.

Mặc dù chỉ thu một phần xu trên mỗi cổ phiếu cho mỗi giao dịch, nhưng Citadel Securities mang lại doanh thu bảy tỉ đô la Mỹ năm 2021 và lần đầu tiên Griffin đồng ý chia sẻ một phần đế chế của mình với người ngoài, khi bán 5% cổ phần cho hai công ty đầu tư mạo hiểm blue-chip, Sequoia và Paradigm. Khoản đầu tư này định giá công ty ở mức 22 tỉ đô la Mỹ, nâng giá trị tài sản ròng của Griffin thêm năm tỉ đô la Mỹ.

Khoản đầu tư của Paradigm, chuyên về tiền mã hóa, thể hiện rõ ý định của Griffin trong việc trở thành công ty trung gian tài chính hàng đầu trong lĩnh vực kinh doanh tiền mã hóa phân mảnh nhưng đang phát triển nhanh chóng. Citadel Securities do Peng Zhao, 40 tuổi, thiên tài dữ liệu sinh ra tại Bắc Kinh điều hành. Zhao có bằng tiến sĩ thống kê tại Berkeley, là người có năng lực tốt để dẫn dắt Citadel tiến vào thế giới giao dịch tài sản kỹ thuật số.

Theo thuật ngữ sòng bạc, Citadel Securities là nhà cái. Thị trường tăng hay giảm không quan trọng. Chỉ cần mọi người kinh doanh chứng khoán thì Citadel có lãi. Mạch sống của Citadel là khối lượng giao dịch, và dù lo lắng về hậu quả chiến tranh ở châu Âu, Griffin biết rằng thị trường bất ổn và hỗn loạn gần như chắc chắn sẽ tăng thêm hàng tỉ đô la Mỹ vào tài sản của ông.

Tỉ phú quản lý quỹ đầu cơ Paul Tudor Jones nhận xét: “Các doanh nghiệp mà ông ấy xây dựng thật đáng kinh ngạc.” Một nhà đầu tư tỉ phú giấu tên cho biết: “Griffin giảm chi phí, xử lý và triển khai công nghệ để những người khác rất khó có thể cạnh tranh với Citadel.”

Lớn lên ở Nam Florida vào những năm 1980, Griffin say mê công nghệ ngay từ khi còn nhỏ. Là học sinh danh dự tại trường trung học cộng đồng Boca Raton, ông yêu thích máy tính và là chủ tịch của câu lạc bộ toán học. Ông làm việc bán thời gian tại IBM khi còn thiếu niên và mở công ty phần mềm bán các chương trình giáo dục giảm giá cho các giáo sư. Tinh thần kinh doanh đã ăn sâu vào máu ông. Ông bà ngoại ông điều hành một công ty dầu nhiên liệu phát đạt ở Illinois, cùng ba trang trại và một công ty kinh doanh hạt giống.

Griffin cho biết giao dịch thành công đầu tiên trên thị trường chứng khoán của ông được thực hiện theo lời khuyên mà ông học được trên các bài báo của Forbes. Năm 1987, khi đang là sinh viên năm nhất tại Harvard, ông đọc một bài báo gây nghi ngờ về một công ty mới đang phát triển có tên là Home Shopping Network. Ông mua quyền chọn bán, đặt cược rằng cổ phiếu sẽ giảm và kiếm được vài ngàn sau khi thị trường sụp đổ. Sau đó, ông còn lắp cả chảo vệ tinh bên cửa sổ phòng ký túc xá để trực tiếp thu thập các báo giá theo thời gian thực vào máy tính IBM của mình.

Khi còn là sinh viên, Griffin đã giao dịch quyền chọn và trái phiếu chuyển đổi với số vốn 265.000 đô la Mỹ vay mượn từ gia đình và bạn bè. Các khoản cược của ông được đền đáp xứng đáng sau sự cố sụp đổ của thị trường vào tháng 10.1987, đến nỗi khi ông tốt nghiệp hai năm sau đó, Frank Meyer, chủ sở hữu của Glenwood Capital ở Chicago, đã đầu tư cho ông một triệu đô la Mỹ. Ông thu được 70% lợi nhuận trong năm đầu tiên. Năm 1990, ở tuổi 22, được sự hỗ trợ từ Meyer, Griffin cho ra đời tiền thân của Citadel Investments với một máy tính, hai nhân viên và 4,6 triệu đô la Mỹ tiền vốn.

Lợi nhuận của Citadel vô cùng xuất sắc ngay từ đầu, trung bình là 42% trong hai năm giao dịch đầu tiên của ông. Khi Griffin 30 tuổi, vào năm 1998, quỹ đầu cơ của Citadel có tài sản một tỉ đô la Mỹ. Năm 2002, Griffin thành lập Citadel Securities, một phần vì bực bội với việc các nhà môi giới xử lý các giao dịch quyền chọn của ông đang tính phí hoa hồng cao. Năm 2003, ở tuổi 34, Griffin lọt vào danh sách Forbes 400, trở thành thành viên tự thân trẻ nhất của năm đó, với giá trị tài sản ròng 650 triệu đô la Mỹ.

Trong những năm qua, ông thực hiện nhiều thương vụ mua lại đón đầu cơ hội. Năm 2002, ông thu gom nhiều cổ phần của chi nhánh giao dịch năng lượng của Enron, và bốn năm sau đó, ông mua Amaranth Advisors và Sowood Capital sau khi họ bị thua lỗ. Tuy nhiên, mọi việc không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 khiến quỹ đầu tư của Citadel thua lỗ 50%, đưa công ty đến gần nguy cơ thất bại. Ông dừng việc mua lại, và gọi đó là “một trong những quyết định khó khăn nhất mà tôi từng thực hiện.” Năm tiếp theo, mọi thứ hồi phục, tăng 62%.

Hãy hỏi ông về chìa khóa thành công và ông sẽ nói bạn nghe nỗi ám ảnh về nhân tài của mình. Ông nghĩ rằng mình đã trực tiếp phỏng vấn không dưới 10 ngàn ứng viên – khoảng hai ứng viên mỗi ngày – trong sự nghiệp của mình. Chỉ trong ba năm qua, Citadel tuyển dụng hơn 400 kỹ sư, một số sinh viên mới từ các trường đại học ưu tú và những nhân viên từ các công ty cạnh tranh trên phố Wall và các công ty công nghệ lớn.

“Chết chìm hoặc là sống sót” là văn hóa đặc sắc của Citadel. “Ở Goldman, tôi có tiếng là người định hướng quá chi tiết, quản lý quá chặt chẽ một số người,” Pablo Salame, đồng giám đốc đầu tư của Citadel, từng là phó chủ tịch của Goldman Sachs trước khi gia nhập Citadel năm 2019, cho biết. “Sau đó, tôi nhận ra mình phải lo lắng quá nhiều. Khi tôi đang rối rắm, Ken đã giúp tôi xác định lại mọi việc.”

Trong phần lớn sự nghiệp của mình, Griffin cố gắng tránh xa công chúng. Nhưng năm ngoái, mối quan hệ thân thiết của Citadel Securities với công ty môi giới miễn hoa hồng Robinhood đã gây ra sự chú ý không mong muốn. Trong hình thức giao dịch được gọi là “thanh toán theo dòng lệnh,” Citadel trả cho Robinhood theo hàng triệu lệnh mua và bán mỗi ngày, sau đó sử dụng sức mạnh máy tính khổng lồ của mình để khớp các giao dịch nhằm kiếm lợi nhuận mà hầu như không có rủi ro. Hình thức này hợp pháp và nhờ đó Robinhood có thể cung cấp các giao dịch miễn hoa hồng, nhưng nhiều người cho rằng điều đó không tốt.

Vào tháng 2.2021, Griffin bị triệu tập trước Quốc hội trong các phiên điều trần liên quan đến việc ngừng giao dịch cổ phiếu GameStop, thương hiệu nổi tiếng với “cổ phiếu meme” gây sốt ở phố Wall vào thời điểm đó. Một đội quân gồm các nhà giao dịch không chuyên nghiệp, chủ yếu từ sàn Robinhood, đang nâng mức giá cổ phiếu của nhà bán lẻ trò chơi điện tử hàng đầu trong quá khứ lên tầm cao chưa từng có và trong quá trình này, họ thu hút được một số người ủng hộ. Quỹ đầu cơ Melvin Capital có trụ sở tại thành phố New York rơi vào tình trạng bán non và gần như buộc phải đóng cửa. Quỹ đầu cơ của Griffin và Point72 của Steven A. Cohen đã cứu Melvin với khoản đầu tư khẩn cấp trị giá 2,75 tỉ đô la Mỹ.

Vài ngày sau, Robinhood không cho phép khách hàng mua các cổ phiếu meme, ngoài GameStop còn có chuỗi rạp chiếu phim đang gặp khó khăn AMC và nhà bán lẻ đồ gia dụng lớn Bed Bath & Beyond. Giá của GameStop giảm mạnh, việc này trở thành phao cứu sinh khác cho Melvin. Sau khi nhiều nhà đầu tư nộp đơn kiện, SEC mở cuộc điều tra. Griffin tuyên thệ trước Quốc hội rằng ông không có liên lạc với Robinhood. Citadel và Robinhood được xóa bỏ các cáo buộc, nhưng Griffin lại trở thành chủ đề bị chế giễu trong các meme trên Reddit và Twitter.

“Phỉ báng hình thức thanh toán theo dòng lệnh có thể ghi điểm về mặt chính trị. Nhưng thật đáng xấu hổ nếu việc đó làm mất đi niềm tin của các nhà đầu tư bán lẻ vào thị trường chứng khoán và việc phân bổ vốn cho các công ty tạo ra việc làm,” Griffin nói. “Khi tôi còn học đại học, hoa hồng giao dịch là 19 hoặc 20 đô la Mỹ. Hiện nay là miễn phí. Ý tôi là lượng giá trị mà chúng tôi chuyển sang các nhà đầu tư bán lẻ thật đáng kinh ngạc – và công ty của tôi là một trong những động lực lớn nhất của hiện tượng đó.”

Trong thời gian đại dịch, Griffin quyên góp hơn 50 triệu đô la Mỹ cho việc phát triển vaccine và các chương trình khác liên quan đến COVID-19. Giống như một số người khác ở phố Wall, ông mở chi nhánh ở Florida, với một sàn giao dịch tạm thời cho 50 nhân viên chủ chốt và gia đình của họ tại Four Seasons ở Palm Beach – gần khu đất rộng tám héc ta trên bờ biển của ông, cách khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của Donald Trump gần một kilômét.

Tháng 6.2021, Griffin yêu cầu hầu hết 4.000 nhân viên của mình trở lại làm việc. Ông nói: “Một trong những động lực lớn nhất dẫn đến thành công của chúng tôi là quyết định quay trở lại văn phòng” và cho rằng công việc tại văn phòng thể hiện sự tôn trọng đối với khách hàng của mình. “Chắc chắn rằng sự hợp tác trực tiếp giữa các đồng nghiệp của tôi sẽ làm nổi bật khả năng hành động và cách phản ứng với thông tin của chúng tôi theo hướng mà một số đối thủ cạnh tranh của chúng tôi không làm được.”

Cuộc chiến ở Ukraine lấy đi sự chú ý vào đại dịch và thảm họa cổ phiếu meme. Giống như bất kỳ nhà giao dịch vĩ đại nào, Griffin tập trung vào phân tích cách mà chúng ta phản ứng với thảm họa có thể làm giảm số lượng các giải pháp tốt sẵn có để đối phó với thảm họa tiếp theo ra sao. Ông không hài lòng về cách Hoa Kỳ đổ ra 5.000 tỉ đô la Mỹ để kích thích nền kinh tế. “Việc đó tạo ra gánh nặng lớn cho tình trạng thâm hụt tài chính và đặt ra trách nhiệm lớn cho thế hệ tiếp theo. Khi chi tiêu tài khóa giảm dần, tốc độ tăng trưởng kinh tế nội tại của chúng ta sẽ thế nào?”

Gói kích thích cũng góp phần gia tăng lạm phát, hiện đang ở mức 8%. Griffin nói: “Trong cuộc đời trưởng thành của mình, chúng ta chưa bao giờ thực sự trải qua lạm phát. Chúng ta không nghĩ đến việc phải thỏa thuận mức lương với khả năng tăng lương hạn chế trong nhiều năm.”

Griffin tin rằng lạm phát sẽ buộc các ngân hàng trung ương trên thế giới phải thắt chặt lãi suất hơn nữa. Điều đó không tốt cho châu Âu, nơi giá điện và khí đốt tự nhiên tăng đột biến kỷ lục (gấp hơn 10 lần giá của Hoa Kỳ) đã và đang cản trở việc sản xuất hóa chất và phân bón có nguồn gốc từ khí đốt. Theo Griffin, có lẽ rủi ro lớn nhất là việc vũ khí hóa đồng đô la hiện nay khi các cường quốc phương Tây cắt đứt quyền truy cập của Nga vào các tài khoản ngân hàng có hàng trăm tỉ đô la tiền mặt và chứng khoán.

Ông nói: “Putin coi đó là một hành động gây hấn. Quốc gia của chúng ta có khoản nợ khổng lồ phải trả. Và nếu những người mua chủ chốt trên khắp thế giới quay lưng lại với việc sở hữu ngân khố và các tài sản khác bằng đô la, chúng ta sẽ phải chi trả cao hơn nhiều cho khoản nợ đó trong nhiều năm tới. Việc này sẽ làm mất khả năng cung cấp mạng lưới an sinh xã hội, khả năng đầu tư vào nghiên cứu và phát triển cũng như đầu tư vào giáo dục hoặc cơ sở hạ tầng.”

Điều lo lắng này đang xảy ra. Cuối tháng 3.2022, Nga yêu cầu khách mua nhiên liệu người Nhật Bản phải trả bằng đồng ruble. Sẽ mất bao lâu trước khi Trung Quốc thanh toán bằng đồng nhân dân tệ thay vì đô la? “Các quốc gia sẽ không muốn phụ thuộc vào những ân sủng tốt đẹp của Mỹ.”

Đó chỉ là hiệu ứng ban đầu. Griffin nghĩ rằng mọi việc sẽ trở nên tồi tệ hơn. “Chẳng có gì so được với nhu cầu thúc đẩy sự đổi mới.” Việc từ chối cho các quốc gia đối thủ như Nga và Trung Quốc tiếp cận công nghệ của Hoa Kỳ sẽ chỉ đơn giản thúc đẩy họ phải tìm ra các giải pháp khác. “Tạo ra sự độc lập với Hoa Kỳ về công nghệ cao cấp trở thành vấn đề sống còn, bởi vì họ không thể dựa vào chúng ta.”

Griffin thấy khó hiểu khi Hoa Kỳ, với nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, lại không thể tự cung tự cấp dầu mỏ. Ông nói: “Đây là một dạng lạm phát do các quyết sách từ Washington tự áp đặt. Chúng ta thật may mắn khi có những nguồn năng lượng như vậy ở Mỹ – sự kết hợp giữa nhiên liệu hóa thạch, dầu mỏ, khí đốt tự nhiên và đất nước chúng ta có diện tích lớn để tận dụng năng lượng mặt trời và gió. Hoàn toàn không thể chấp nhận được việc đất nước Hoa Kỳ, với tất cả những lợi thế về công nghệ và địa chất, lại phụ thuộc vào bất kỳ quốc gia nào khác về năng lượng.”

Bất chấp những viễn cảnh tối tăm, Griffin cho rằng các nhà đầu tư không nên lo lắng trước việc giá hàng hóa gia tăng. Ông tin rằng những đợt tăng giá đó cuối cùng sẽ được giải quyết. Lấy ví dụ về khí đốt tự nhiên, chỉ 15 năm trước đây chúng rất đắt đỏ và thiếu hụt. Sau đó xuất hiện cuộc cách mạng khai thác mỏ, và giờ đây khí đốt của Hoa Kỳ rẻ và dồi dào đến mức Hoa Kỳ xuất khẩu bảy tỉ ft3 mỗi ngày sang châu Âu, thay thế khí đốt của Nga.

Griffin chỉ ra rằng “hàng hóa thường trở nên rẻ hơn đáng kể theo sự phát triển của lịch sử vì chúng ta sẽ tìm ra các giải pháp để đảm bảo mức giá thấp hơn hoặc tìm ra giải pháp chi phí thấp hơn.” Ông nói, mối đầu tư dài hạn tốt nhất là các công ty công nghệ Hoa Kỳ sáng tạo và đang phát triển nhanh, “đi đầu trong việc cách mạng hóa cách thức hoạt động của các công ty Hoa Kỳ.”

Đối với bitcoin, nhà đầu tư Griffin vẫn hoài nghi. “Bitcoin không có hiệu quả gì từ góc độ kinh tế hoặc môi trường. Tôi không coi bitcoin là một giải pháp thanh toán,” ông nói. “Cá nhân tôi không nhận thấy sự hấp dẫn của việc sở hữu tiền mã hóa như một kho lưu trữ giá trị. Tuy nhiên, bạn biết đấy, tôi sở hữu những tài sản mà mọi người sẽ đánh giá giống nhau. Tôi là một nhà sưu tập nghệ thuật trừu tượng Hoa Kỳ.”

Tuy nhiên, là chuyên gia kinh doanh khôn ngoan, Griffin lại say mê đào tạo những nhà nghiên cứu thiên tài tại Citadel Securities với các thuật toán thống trị thị trường của họ trên thị trường giao dịch tiền mã hóa trị giá hai ngàn tỉ đô la Mỹ. Xét cho cùng, nếu việc kiếm tiền từ các nhà giao dịch Robinhood trở nên dễ dàng, thì kiếm tiền từ những người đã mang lại cho Dogecoin mức vốn hóa thị trường 20 tỉ đô la Mỹ sẽ chỉ là điều trong tích tắc.

Griffin khiến thế giới tiền mã hóa kinh ngạc với việc ông mua một trong những bản in đầu tiên của Hiến pháp Hoa Kỳ với giá 43 triệu đô la Mỹ. Đối thủ nặng ký nhất của ông trong phiên đấu giá Sotheby’s vào tháng 11.2021 là một tập thể đầu tư tiền kỹ thuật số được hỗ trợ bởi blockchain – một “tổ chức tự quản phi tập trung” được gọi là nhóm DAO, đã huy động được hàng chục triệu đô la Mỹ trong nỗ lực mua bản in này.

Sau khi Griffin giành được bản in, ông đã liên hệ với các thành viên của DAO. Ông nói: “Chúng tôi trao đổi về các ý tưởng như quản trị chung trong một khoảng thời gian hoặc cho phép họ tạo ra NFT của Hiến pháp cho những thành viên của DAO. Nhưng họ không thể đưa ra quyết định.” Thay vào đó, ông sẽ cho bảo tàng Nghệ thuật Hoa Kỳ Crystal Bridges của tỉ phú Alice Walton ở Bentonville, Arkansas mượn tài liệu để triển lãm tại bảo tàng.

Griffin nói: “Bạn cần hệ thống phân cấp, bạn cần cơ cấu lãnh đạo, bạn cần ra quyết định rõ ràng và phân quyền rõ ràng. Nền văn hóa “cúp tham dự” (nghĩa là được trao thưởng vì có tham gia sự kiện, không phải vì thành tích cao) sẽ không tạo ra những nhà lãnh đạo mà chúng ta cần để điều hành đất nước mình trong lĩnh vực kinh doanh hoặc chính trị.”

Quỳnh Anh biên dịch
Bản in theo tạp chí Forbes Việt Nam số 105, tháng 5.2022