Người giàu Philippines: Tỉ phú Manuel Villar giữa thời may mắn

Mười hai năm trước, doanh nhân kiêm thượng nghị sĩ Manuel Villar thất bại nặng nề trong nỗ lực chạy đua giành chiếc ghế tổng thống, chỉ đạt được 15% số phiếu bầu. Nhưng thất bại đó không làm ông chùn bước. Ông quay trở lại công việc, mở rộng quy mô kinh doanh chính là phát triển bất động sản.

Đến năm 2018, mức tăng giá cổ phiếu của các công ty niêm yết của ông đã giúp ông đạt được vị trí thứ hai trong danh sách Những người giàu nhất Phillipines, hiện ông vẫn duy trì vị trí này với khối tài sản 7,8 tỉ đô la Mỹ.

Ông vẫn có thể đạt được vị trí đó dù một trong những thương vụ lớn nhất trong sự nghiệp  – niêm yết quỹ tín thác bất động sản đầu tiên của ông vào tháng 6.2022 trên sàn giao dịch Philippines – có kết quả đáng thất vọng. VistaREIT, nắm giữ 36 tỉ peso (gần 634 triệu đô la Mỹ) gồm trung tâm mua sắm và tháp văn phòng thuộc công ty chính của ông là Vista Land & Lifescapes, dự định sẽ huy động 9,15 tỉ peso (hơn 161 triệu đô la Mỹ), nhưng Villar chỉ nhận được khoảng một nửa con số đó, thu được 4,8 tỉ peso (84,5 triệu đô la Mỹ) trong đợt chào bán.

Điều kiện thị trường tồi tệ hơn khiến giá IPO giảm 30% và số lượng cổ phiếu bị giảm 25%. Giao dịch bắt đầu ngày 15.6.2022 – cùng ngày cục Dự trữ liên bang Hoa Kỳ tăng lãi suất lên 75 điểm cơ bản – điều này làm trầm trọng thêm ảnh hưởng từ lạm phát gia tăng trên toàn cầu và những bất ổn địa chính trị do cuộc chiến ở Ukraine gây ra. Cổ phiếu VistaREIT kết thúc ngày giao dịch ở mức giá niêm yết 1,75 peso (khoảng 0,03 đô la Mỹ) và kể từ đó giá cổ phiếu đi ngang.

Villar từ chối giảm quy mô IPO và không hối tiếc về việc tiếp tục khi môi trường quá bất lợi. “Thật khó để dự đoán khi nào tâm lý thị trường sẽ thay đổi,” chủ tịch của Vista Land nói. Ông đang tập trung vào những gì có thể làm trong tương lai với phương tiện mới của mình, lưu ý rằng: “Bây giờ chúng tôi có quỹ REIT đã được niêm yết để có thể đưa thêm bất động sản vào.”

Bất động sản từ lâu đã trở thành mảng kinh doanh trụ cột của Villar, người sở hữu sáu công ty niêm yết, trong đó có hai công ty bán lẻ, đồng thời cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng khối tài sản của ông. (Tổng tài sản của ông là 6,6 tỉ đô la Mỹ vào năm 2019.) Mức tăng lớn nhất xuất phát từ khu bất động sản nghĩa trang và công ty phát triển nhà ở Golden MV Holdings (trước đây là Golden Bria Holdings), có giá cổ phiếu đã tăng hơn 60 lần kể từ khi ra mắt thị trường năm 2016.

Mục tiêu của người đàn ông 72 tuổi này là tiếp tục mở rộng quy mô. Trong tương lai gần, ông dự tính đưa thêm sòng bạc, mạng truyền hình, công viên giải trí và hạ tầng đường sá vào đế chế bán lẻ và bất động sản to lớn của mình – cũng bao gồm chuỗi cửa hàng ăn uống Chicken Deli và Coffee Project.

“Tôi sẽ chết vì kiệt sức,” Villar nói khi đang ngồi tại một cửa hàng Coffee Project ở trung tâm thành phố Manila, chuỗi quán cà phê sang trọng mà ông thành lập cách đây tám năm để cạnh tranh với tên tuổi khổng lồ toàn cầu Starbucks. Ông kỳ vọng sẽ niêm yết Coffee Project vào năm tới – để lấy kinh phí tăng 65% chi nhánh của chuỗi này lên 200 – cùng các đợt IPO khác, bao gồm cả IPO cho nhà máy điện trên đảo Siquijor thuộc sở hữu một công ty tư nhân của ông.

guồn gốc xuất thân của ông đơn giản. Cha ông là nhân viên hành chính và mẹ bán cá. Khi còn nhỏ, Villar sống trong căn hộ thuê cách bãi rác Smokey Mountain khét tiếng của Manila chưa đầy 4km. Quá trình lớn lên trong khu vực đông đúc và giúp mẹ bán cá ở chợ “khiến tôi trở thành một người cứng rắn hơn,” ông cho biết. “Khi còn nhỏ, tôi vô cùng nhút nhát. Tôi đã phải vượt qua tính nhút nhát để thành công. Việc đó dạy tôi cách sống sót.”

Ông học đại học Philippines, trường đại học hàng đầu của đất nước có khuôn viên xanh rộng rãi mà ông mô tả là “như giấc mơ, thiên đường,” lấy bằng cử nhân và thạc sĩ quản trị kinh doanh. Villar gia nhập công ty kế toán lớn, nhưng không trụ lại đây vì muốn thành doanh nhân.

Ông kể, nỗ lực đầu tiên của ông, dịch vụ giao hải sản, thất bại sau khi nhà hàng ở Makati mà ông cung cấp hải sản lừa ông. Tuy nhiên Villar vạch ra kế hoạch giảm giá phiếu ăn cho khách hàng quen và bù lại được khoản lỗ của mình. Sau đó, ông làm việc trong chi nhánh của ngân hàng Thế giới được thành lập để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ nhưng rồi nghỉ việc vào năm 1975, ông vay của tổ chức này 10 ngàn peso (khoảng 176 đô la Mỹ) – ngày nay trị giá khoảng 350 ngàn peso (gần 6.163 đô la Mỹ) – để thành lập liên doanh mới.

Ông mua hai chiếc xe tải được tân trang lại và giao cát sỏi cho các công ty phát triển nhà ở. Thông qua khách hàng, ông tìm hiểu các hoạt động kinh doanh bất động sản và bắt đầu kinh doanh vào năm 1977, tập trung vào nhà giá rẻ. Đến nay, các công ty của ông đã xây hơn 500 ngàn ngôi nhà.

Được cha vợ là một nghị sĩ thuyết phục, Villar tham gia chính trường và được bầu vào Hạ viện năm 1992. Sau đó, ông trở thành chủ tịch Hạ viện rồi thành chủ tịch Thượng viện, là người Philippines đầu tiên giữ cả hai chức vụ.

Bất động sản không phải là con đường thành công suôn sẻ của Villar. Công việc kinh doanh của ông gần như bị xóa sổ trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á khi C&P Homes, đơn vị kinh doanh niêm yết duy nhất của ông vào thời điểm đó, bị vỡ nợ năm 1999 do khoản vay 16 tỉ peso (hơn 281,7 triệu đô la Mỹ) từ các chủ nợ nước ngoài và trong nước để mở rộng.

Sau cuộc tái cơ cấu kéo dài gần mười năm, C&P Homes đã bán tài sản để trả nợ. Trong số các chủ nợ đó có Bank of Philippine Islands, cùng công ty mẹ với Ayala Land, công ty về sau sở hữu và phát triển một phần đất rộng lớn của Villar ở tỉnh Cavite, phía nam Manila. C&P Homes được Vista Land mua lại vào năm 2007, sau khi Villar mua lại các tài sản.

Sau khi rút lui khỏi chính trường vì thất bại trong tranh cử tổng thống năm 2010, Villar tập trung mở rộng Vista Land ngoài các dự án khu dân cư. Ông thực hiện kế hoạch niêm yết cửa sau cho Starmalls, chuỗi trung tâm mua sắm đang mắc nợ mà ông mua lại từ gia đình bên vợ năm 2012, rồi ba năm sau đó nhập số tài sản này vào Vista Land và đổi tên thành Vista Malls.

Công ty hiện có 31 trung tâm mua sắm, 69 trung tâm thương mại và bảy bất động sản văn phòng với tổng diện tích sàn tổng hợp 1,6 triệu m², mang lại nguồn thu nhập cho thuê của tập đoàn. Nguồn thu này tăng 29% lên 9,3 tỉ peso (163,4 triệu đô la Mỹ) vào năm 2021, và cũng tăng 30% lên 2,6 tỉ peso (45,6 triệu đô la Mỹ) trong quý đầu tiên của năm nay.

Đồng thời, Villar bắt đầu xây dựng các doanh nghiệp bán lẻ và nhà hàng của mình – bao gồm công ty bán lẻ vật dụng cải tạo nhà cửa AllHome, chuỗi cửa hàng tạp hóa All Day và Coffee Project. Những doanh nghiệp này trở thành khách thuê trụ cột trong các trung tâm thương mại của tập đoàn.

Về ngắn hạn, triển vọng đối với bất động sản Philippines không mạnh. Kum Soek Ching, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu Đông Nam Á của Credit Suisse Private Banking tại Singapore, cho biết môi trường đang gặp nhiều thách thức, vì “lãi suất cao hơn và đồng peso yếu sẽ càng ảnh hưởng nặng nề lên thị trường bất động sản dân cư vốn đã quá cung.”

Tuy nhiên, theo Miguel Sevidal, nhà phân tích tại Maybank Philippines, ngành này đang hi vọng nhu cầu bị dồn nén sau thời gian đại dịch, chủ yếu từ những người Philippines ở nước ngoài, sẽ tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng.

Brian Edang, giám đốc tài chính của Vista Land cho biết, quỹ REIT của Villar cho phép công ty huy động vốn và giảm sự phụ thuộc vào các khoản vay tại thời điểm lãi suất đang tăng lên. Công ty phát triển bất động sản này đã đưa vào VistaREIT 10 trung tâm mua sắm và hai tòa tháp văn phòng với tổng diện tích sàn hơn 256 ngàn m², tương đương với 16% tổng số bất động sản đầu tư của Vista Land. Joey Roxas, chủ tịch công ty môi giới Eagle Equities của Philippines cho biết: “VistaREIT có vẻ ổn, với định giá hợp lý. Villar có thể đưa vào đó nhiều bất động sản hơn và tăng lợi suất.”

“Tôi sẽ chết vì kiệt sức”

Hiện giờ, Villar đang muốn thành lập công ty truyền thông lớn và đây có vẻ như là thách thức lớn nhất của ông. Ông bắt đầu với Advanced Media Broadcasting System (AMBS), vào tháng 1.2022 vừa giành được các tần số phát sóng truyền hình trước đó được phân bổ cho ông trùm Oscar Lopez của đài ABS-CBN.

Nhưng theo Luz Rimban, giám đốc điều hành tại trung tâm Báo chí châu Á tại Ateneo de Manila và là cựu phóng viên đài truyền hình, sẽ không dễ dàng cho AMBS tạo ra thị trường ngách của mình để cạnh tranh với những gã khổng lồ hiện có trong ngành. Rimban cho biết thêm: “Các nhà quảng cáo có xu hướng rất gắn bó với các mạng truyền hình thống trị. Sẽ rất khó để sao chép mô hình của ABS-CBN và GMA 7 với tỉ lệ khán giả và lượng người xem của họ.”

ABS-CBN mất nhượng quyền từ hai năm trước, sau khi Quốc hội Philippines bác đơn xin gia hạn 25 năm của họ. Trước đó, tổng thống khi đó là Rodrigo Duterte, đồng minh của Villar, đã tuyên bố sẽ buộc ABS-CBN phải dừng hoạt động khi công ty từ chối phát sóng một trong những quảng cáo chính trị của ông trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016.

Mặc dù chuyển hướng sang các kênh kỹ thuật số, chẳng hạn như phát sóng nhiều chương trình của mình thông qua các nền tảng phát trực tuyến như Amazon, Netflix và Viu, thỏa thuận phân phối nội dung với mạng truyền hình miễn phí Channel 5 của ông lớn Manuel Pangilinan và mạng truyền hình cáp Cignal, nhưng ABS-CBN vẫn thua lỗ, công bố khoản lỗ ròng 5,6 tỉ peso (khoảng 98,6 triệu đô la Mỹ) vào năm 2021.

Rimban cho biết các tình huống xung quanh việc AMBS giành được tần số phát sóng trước đây được phân bổ cho ABS-CBN cho thấy ngành này chính trị hóa như thế nào. Khi được hỏi liệu bước thâm nhập vào ngành truyền thông của ông có phải là động thái trả đũa ABS-CBN – một trong những nhà phê bình truyền thông gay gắt nhất đối với ông trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2010 hay không, Villar nói: “Tôi tham gia AMBS vì công việc kinh doanh chứ không phải vì bất cứ điều gì khác. Trả thù – tôi học được trong chính trị – sẽ chẳng giúp bạn đi đến đâu cả.”

Nhìn chung, ngành công nghiệp truyền thông Philippines đang bùng nổ bất chấp suy thoái kinh tế do đại dịch gây ra và sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các phương tiện truyền thông xã hội. Theo Statista, doanh thu quảng cáo tăng trung bình 9% hằng năm trong hai năm qua, đạt mức cao kỷ lục 3,9 tỉ đô la Mỹ vào năm 2021. Statista cũng dự báo doanh thu của ngành sẽ tăng lên 4,3 tỉ đô la Mỹ trong năm nay và 5,2 tỉ đô la Mỹ vào năm 2025.

“Các cơ hội trong ngành công nghiệp truyền thông đang rất sôi động,” Villar nói, đồng thời cho biết thêm ông nhận thấy nhiều hợp lực giữa AMBS và các doanh nghiệp khác của mình. “Tôi tin vào sức mạnh của giao tiếp. Đó là tương lai.”

AMBS dự định phát sóng trong năm nay, bắt đầu ở khu vực Metro Manila, đã tuyển người dẫn chương trình nổi tiếng Willie Revillame, người có chương trình trò chơi Wowowin có thể giúp công ty thu hút khán giả vào giờ vàng. Dù AMBS có kế hoạch nhập khẩu các chương trình truyền hình nổi tiếng từ Trung Quốc và Hàn Quốc để tạo ra thị trường ngách trong ngành truyền thông, nhưng Villar cho biết mục tiêu dài hạn của ông là tạo ra phiên bản Walt Disney Co của Philippines.

Làm tương tự như Disney và kết hợp chuyên môn bất động sản của mình với truyền thông, Villar muốn AMBS tập trung vào các hoạt động trong thời gian rảnh rỗi và hoạt động giải trí như công viên giải trí theo chủ đề. Ông đang phát triển công viên giải trí đầu tiên của mình trên khu đất rộng 80 héc ta ở các thành phố tự trị Las Pinas và Paranaque phía nam Metro Manila, gần sân bay quốc tế chính của đất nước.

Công viên giải trí theo chủ đề sẽ là một phần của khu bất động sản phức hợp cũng bao gồm khu nghỉ dưỡng sòng bạc, trung tâm mua sắm và khách sạn, được hoàn thành trong vài năm tới. Không có thông tin chi tiết về nguồn tài chính cho dự án mà Villar đang tìm kiếm đối tác. Ông nói: “Quan hệ đối tác là điều không thể tránh khỏi để phát triển lớn mạnh. “Chúng tôi sẵn sàng hợp tác với bất kỳ ai nếu điều đó mang lại kết quả tốt.”

Dù vậy, Villar cho biết bất động sản sẽ vẫn là lĩnh vực kinh doanh cốt lõi của ông. Sau khi biến Vista Land thành công ty phát triển nhà ở lớn nhất cả nước, Villar đang chuyển trọng tâm của tập đoàn sang xây dựng những ngôi nhà cao cấp và tòa tháp dân cư. Mảng này chiếm chưa đến 20% tổng doanh số nhà ở trị giá 17,4 tỉ peso (gần 306,4 triệu đô la Mỹ) vào năm 2021 của tập đoàn.

Vista Land hướng đến phát triển 62 khu đô thị – bao gồm chung cư cao tầng, tòa tháp văn phòng và bất động sản thương mại – trên khắp Philippines, với khoảng 1.500 héc ta đất đắc địa trong các cộng đồng được quy hoạch tổng thể hiện có. Công ty có thêm ba ngàn héc ta bất động sản chưa phát triển trên khắp quần đảo.

Villar cho biết, Vista Land đặt mục tiêu biến những bất động sản này thành khu dân cư trung lưu và cao cấp khi giá bất động sản trong nước tăng lên. Theo báo cáo tháng 5.2022 của công ty tư vấn bất động sản Colliers, giá trị bất động sản cao cấp tại các khu kinh doanh chính của Metro Manila tăng gấp ba lần lên hơn 250 ngàn peso (khoảng 4.402 đô la Mỹ) mỗi m² vào năm 2021 từ khoảng 80 ngàn peso (gần 1.409 đô la Mỹ) hai thập niên trước đó và có khả năng tiếp tục tăng giá khi chính phủ xây đường và hạ tầng khác.

Luis Limlingan, giám đốc điều hành công ty môi giới Regina Capital Development tại Makati, cho biết: “Villar đã kinh doanh bất động sản quá lâu. Tôi nghĩ ông ấy có chiến lược phù hợp.”

Khi Vista Land đầu tư vào các dự án khu dân cư cao cấp này, Villar kỳ vọng rằng doanh số của công ty sẽ tiếp tục tăng. Sau khi đạt đỉnh vào năm 2019 ở mức 42,9 tỉ peso (gần 755,4 triệu đô la Mỹ), tổng doanh thu của Vista Land đã giảm khoảng 30% trong hai năm qua xuống còn 29,6 tỉ peso (gần 521,2 triệu đô la Mỹ) vào năm 2021.

Mặc dù sẽ cần thêm thời gian trước khi các con số trở lại mức trước đại dịch, một số nhà phân tích đã nhìn thấy những dấu hiệu phục hồi, với doanh số đặt chỗ căn hộ tăng 5% lên 16,8 tỉ peso (khoảng 295,8 triệu đô la Mỹ) trong quý đầu tiên sau khi tăng 9% lên 58,6 tỉ peso (1,031 tỉ đô la Mỹ) vào năm 2021.

Villar cho rằng cổ phiếu của Vista Land đang bị định giá thấp. Cổ phiếu giao dịch ở mức 0,22 lần giá trị trên giấy tờ, so với các nhà phát triển tầm trung khác như Megaworld của tỉ phú Andrew Tan (0,37 lần) và Robinsons Land của nhà tài phiệt Lance Gokongwei (0,68 lần), tính đến giữa tháng 7.2022.

Trong nỗ lực để tăng giá trị tài sản của Vista Land, Villar cũng mạo hiểm kinh doanh đường thu phí, mua lại 3,9 tỉ peso (hơn 68,67 triệu đô la Mỹ) cổ phần của Ayala Corp. trong Muntinlupa Cavite Expressway. Ông muốn kết nối với Cavite Laguna Expressway của nhà tài phiệt Manuel Pangilinan để cải thiện khả năng tiếp cận các bất động sản của ông ở tỉnh Cavite, phía nam Manila.

Vista Land đã phát triển một số cộng đồng dân cư ở Cavite, nơi được thụ hưởng nhiều dự án cơ sở hạ tầng mà Villar ủng hộ khi ông còn là thượng nghị sĩ. Gần đây, Vista Land bắt đầu tiếp thị dự án phát triển sang trọng nhất của mình, Lausanne tại Crosswinds, tổ hợp biệt thự ở Tagaytay, cách thủ đô Manila 70km về phía nam.

Mặc dù đưa ra tín hiệu rõ ràng rằng ông không có ý định nghỉ hưu, đồng thời đặt mục tiêu tăng gấp đôi số ngôi nhà do các công ty của mình xây dựng lên một triệu ngôi nhà trong suốt đời mình, Villar tin các con của ông có khả năng đưa đế chế kinh doanh của ông vươn xa hơn.

“Tất cả các con tôi – Paolo, Mark và Camille – đều sở hữu các giá trị, kỹ năng và quan trọng hơn là khí chất của những nhà lãnh đạo giỏi để tiếp quản công ty của chúng tôi,” ông nói. “Các con tôi đã đảm nhận vai trò lãnh đạo trong công ty và trong các lĩnh vực tương ứng của mình vào thời điểm thích hợp. Vì vậy, tôi rất tự tin chúng có thể dễ dàng hoàn thành vai trò đó.”

Mối quan hệ gia đình

Chính trị ở Philippines thường là mối quan hệ gia đình, như thế giới đã chứng kiến rõ ràng từ cuộc bầu cử vào tháng 5.2022, với Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. làm tổng thống và con gái của cựu tổng thống Rodrigo Duterte làm phó tổng thống. Gia đình của doanh nhân tỉ phú Manuel Villar, vốn ủng hộ Marcos Jr. và Sara Duterte, cũng là nhân tố chính trên chính trường Philippines.

Villar đã lãnh đạo cả hai viện của Quốc hội Philippines trước khi tranh cử tổng thống không thành công vào năm 2010. Giờ đây, ông nói: “Tôi không còn tham vọng chính trị nữa. Tôi chỉ muốn nhâm nhi ly cà phê buổi sáng.”

Nhưng gia đình ông vẫn cố thủ trong chính trị. Vợ của Villar, Cynthia, là thượng nghị sĩ từ năm 2013. Con trai Mark của họ vừa được bầu vào Thượng viện, trong khi con gái Camille hiện là nữ nghị sĩ cho quê hương Las Pinas của gia đình, giành được chiếc ghế mà ông nội, cả cha mẹ và anh trai Mark của cô từng ngồi.

Thành viên duy nhất của gia đình không dính líu đến chính trị bầu cử là người con đầu lòng, Manuel Paolo Villar. Ông là chủ tịch kiêm CEO của công ty niêm yết Vista Land & Lifescapes và cũng điều hành công ty tư nhân Prime Asset Ventures, cung cấp nước, Internet băng thông rộng và năng lượng tái tạo.

Trong cuộc điều tra của Thượng viện trước chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2010, các nhà phê bình đã cáo buộc chủ tịch Thượng viện lúc đó là Villar sử dụng các mối quan hệ để mang lại lợi ích cho doanh nghiệp của ông bằng cách thúc đẩy dự án đường nối Las Pinas với trung tâm tài chính Bonifacio Global City ở rìa khu thương mại Makati. Villar đã bác bỏ các cáo buộc, nói nếu ông không đề xuất thì chính phủ cũng sẽ thực hiện dự án đó để giảm bớt tình trạng tắc nghẽn trên các đường phố đông đúc của Metro Manila.

Theo quan điểm của Villar, cuộc tranh cãi về đường C5 không phải là lý do chính khiến ông thua trong cuộc bầu cử năm 2010 trước Benigno Aquino III, người đã qua đời vào năm 2021. “Điều thực sự ảnh hưởng đến việc ứng cử của tôi là cái chết của mẹ đối thủ, cũng là cựu tổng thống Corazon Aquino, người đã được kênh truyền hình ABS-CBN tôn vinh như một vị thánh,” Villar nói. “Tôi đã chống lại con trai của một vị thánh.”

Mặc dù là một trong những người giàu nhất đất nước, Villar khẳng định ông có thể giàu hơn nếu ông chưa từng tham gia chính trường. “Tôi đã lãng phí rất nhiều thời gian cho chính trị, mặc dù tôi cũng đã đạt được rất nhiều thành tựu.”

——————————–

Biên dịch: Quỳnh Anh

Bản in theo tạp chí Forbes Việt Nam số 110, tháng 10.2022