Một chiếc Tesla sẽ phù hợp với nhu cầu sử dụng hằng ngày, nhưng để cung cấp năng lượng cho một đoàn tàu, xe tải và tàu biển khổng lồ vận chuyển hàng hóa toàn cầu, thì hydro chính là điều mấu chốt. Cummins, nhà sản xuất động cơ diesel hàng trăm năm tuổi, đang dẫn đầu trong ngành.
Tòa tháp văn phòng kết hợp hài hòa giữa thép và kính của Cummins Inc. ở Indianapolis trông giống trụ sở của một công ty công nghệ hơn là doanh nghiệp hoạt động nhờ khói từ dầu diesel. Sự khác biệt tương tự cũng xuất hiện ở Columbus, Indiana, nơi Cummins ra đời cách đây một thế kỷ và là nơi quỹ của công ty đầu tư vào xây dựng trường học, trạm cứu hỏa và thư viện theo các thiết kế tiên tiến của I.M. Pei và Eero Saarinen
Việc nhà sản xuất động cơ diesel hàng đầu Hoa Kỳ được một công dân thung lũng Silicon với bằng kỹ sư đại học Stanford điều hành cũng là một điểm gây ngạc nhiên khác. Tuy nhiên, đây lại là điều hoàn toàn phù hợp: Cuộc chiến giành thị trường động cơ xe tải sẽ tập trung vào phương diện môi trường, và Cummins cạnh tranh cùng những công ty mới nổi có vẻ “xanh” hơn trong hoạt động cung cấp xe tải chạy điện.
Thomas Linebarger, giám đốc điều hành của Cummins trong mười năm qua, tuyên bố: Chưa biết ai hơn ai! Ông nói: “Tesla sẽ không thúc đẩy nền kinh tế của chúng ta. Họ thúc đẩy lớp người giàu có.” Cummins đang phát triển mạnh mẽ nhờ kinh nghiệm đáp ứng những quy định về môi trường ngày càng khắt khe hơn đối với động cơ diesel. Đến thời điểm những chiếc xe tải chạy bằng pin hoặc nhiên liệu hydro thay thế hoàn toàn động cơ diesel, Linebarger sẽ sẵn sàng.
Vị giám đốc 59 tuổi, cao lêu nghêu, bắt đầu đặt nền móng cho sự thay đổi mang tính cách mạng của Cummins cách đây sáu năm, khi mua lại những công ty chuyên về pin, hydro và pin nhiên liệu, đồng thời thành lập bộ phận chuyên tập trung vào hệ thống truyền động thế hệ mới. Linebarger hi vọng những động thái này và cơ sở khách hàng toàn cầu lớn của Cummins có thể giúp hãng dẫn đầu thị trường xe tải, xe buýt, tàu thuyền, tàu hỏa, thiết bị khai khoáng và máy phát điện sạch hơn trong thập niên 2020 và xa hơn nữa.
“Chúng tôi cần những giải pháp đưa hàng hóa ra thị trường – giao nệm, giao hoa, tất cả những thứ khác đang diễn ra ở đây,” ông vừa nói vừa chỉ tay ra cửa sổ phòng họp lớn khi cơn mưa mùa đông ập xuống Indianapolis. “Một giải pháp đơn lẻ sẽ không thành công. Không ai hiểu tầm vóc của những giải pháp đó hơn chúng tôi.”
Cần có nhiều cách tiếp cận khác nhau vì danh mục sản phẩm của công ty rất lớn. Hằng năm, Cummins cung cấp hơn một triệu động cơ hạng nặng, cung cấp năng lượng cho xe buýt, xe bán tải Dodge, xe bán tải Kenworth, xe quân sự Bradley M2, xe lửa Siemens, tàu đánh cá, máy khai thác mỏ và máy phát điện dự phòng trong những trung tâm dữ liệu.
Động cơ diesel đi kèm rất nhiều thách thức về môi trường. Ngoài carbon dioxide, nhiên liệu này còn thải ra muội than, nguyên nhân gây bệnh tim và phổi, dẫn đến bụi mù và mưa axit. Bang California đang yêu cầu đến năm 2024 những đội xe thương mại phải thay thế xe tải chạy động cơ diesel bằng những mẫu xe không phát thải. Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) dự kiến sẽ áp dụng nhiều yêu cầu khắt khe hơn đối với xe tải hạng nặng, bắt đầu từ những mẫu xe năm 2027.
Cho đến nay, khả năng phát triển những hệ thống diesel sạch hơn nhằm đáp ứng những quy định chặt chẽ hơn về ô nhiễm môi trường trong 20 năm qua của Cummins đã giúp họ phát triển mạnh mẽ. Giới phân tích ước tính công ty đạt lợi nhuận ròng 2,2 tỉ đô la Mỹ vào năm 2021, tăng 21%, lên 24 tỉ đô la Mỹ; giá trị vốn hóa thị trường 33,5 tỉ đô la Mỹ.
Quá trình chuyển đổi thị trường xe hạng nặng thoát khỏi nhiên liệu diesel sẽ không nhanh và rẻ. Người chiến thắng trên thị trường vận chuyển đường dài có thể không phải là những chiếc xe tải chạy bằng pin mà Elon Musk hứa hẹn. Đó có thể là động cơ đốt trong hydro dùng những nguồn năng lượng tái tạo. Nếu phát triển được hoạt động khai thác lithium để chế tạo pin, và một phần lưới điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch để sạc pin, rất có thể một ngày nào đó, xe tải của Cummins sẽ “xanh” hơn Tesla.
Điều hành một doanh nghiệp sản xuất dường như cũng là điều bất ngờ của Linebarger. Ông lớn lên trong ngôi nhà dành cho tầng lớp lao động ở thung lũng Silicon, vào thời điểm khu vực này do IBM và Hewlett-Packard chiếm lĩnh chứ không phải Apple và Google. Cha mẹ ly hôn khi ông còn nhỏ, và từng có lúc mẹ ông phải dùng đến phiếu thực phẩm. “Bà trở lại trường đại học, lấy bằng Phục hồi chức năng tại San Jose State và đó là động lực cho chúng tôi.”
Linebarger học tại những trường công tốt, vào cao đẳng Claremont McKenna và Stanford, nơi ông lấy bằng đại học về quản lý và kỹ thuật cơ khí. Ông thực tập tại Cummins trong khi hoàn thành chương trình kết hợp MBA và bằng thạc sĩ về khoa học sản xuất tại Stanford. “Tôi muốn xây dựng công ty chứ không phải cấp vốn cho chúng,” ông nói.
Linebarger có chiến lược giảm lượng carbon và ô nhiễm khí thải đa chiều, kết hợp nhiều giải pháp công nghệ cao và thông thường. Đội ngũ kỹ sư của Cummins dự kiến tiếp tục nâng cao hiệu suất của máy phát và động cơ diesel, đồng thời thiết kế theo hướng sử dụng nhiên liệu sạch hơn bao gồm khí tự nhiên và hydro sản xuất từ nguồn năng lượng tái tạo. Họ cũng có sẵn những giải pháp kết hợp (hybrid), như Prius của Toyota, giúp tăng hiệu quả sử dụng nhiên liệu mà không cần đến bộ pin khổng lồ dành cho một chiếc xe tải chạy hoàn toàn bằng điện.
NGƯỜI THÍCH “SẠCH” Tại sự kiện của Nhà Trắng nhằm quảng bá gói khuyến khích giảm khí thải carbon trị giá 500 tỉ đô la Mỹ của tổng thống Biden, CEO của Cummins, Tom Linebarger gọi tình trạng trái đất nóng lên là “cuộc khủng hoảng sống còn của thời đại chúng ta.”
“Ngày nay, với những kỹ thuật mà chúng tôi có cùng dữ liệu lớn và số liệu phân tích, chúng tôi có thể thiết kế hệ thống đạt đến hiệu suất mà 10 hoặc 15 năm trước chúng tôi không thể làm được. Chúng tôi đặt mục tiêu cải thiện hiệu suất của các động cơ lên 20% hoặc 25% vào cuối thập niên này,” Linebarger nói. “Bước tiếp theo chủ yếu là về nhiên liệu chứ không thực sự liên quan nhiều đến động cơ. Một khi bạn đã vận hành hiệu quả, điều cần chú ý tiếp đến sẽ là giải pháp kết hợp và nhiên liệu.”
Năm 2018, Linebarger thành lập bộ phận New Power tại Cummins nhằm thiết kế hệ thống pin và hệ thống năng lượng nhiên liệu, cũng như công nghệ tạo hydro có thể thay thế hoạt động kinh doanh động cơ diesel của họ vào thập niên 2030. Để hỗ trợ bộ phận này, Cummins mua lại công ty phát triển hydro và pin nhiên liệu Hydrogenics, mua cổ phần của Sion Power nhằm phát triển pin lithium-metal, và bắt đầu liên doanh với công ty dầu Sinopec của Trung Quốc để sản xuất hydro từ những nguồn năng lượng tái tạo.
New Power, do Amy Davis lãnh đạo, ban đầu sẽ tập trung vào pin và động cơ xe tải hạng nhẹ và hạng trung, cùng hệ thống pin nhiên liệu hydro ứng dụng trong đường sắt và máy phát điện cố định. Bà chia sẻ những hệ thống truyền động chạy đường dài bằng nhiên liệu hydro cho xe đầu kéo đang được sản xuất nhưng có thể sẽ không còn là hoạt động cốt lõi của doanh nghiệp vào cuối thập niên 2020.
Khi Dacis và Linebarger tham dự hội nghị về biến đổi khí hậu tại Scotland hồi tháng 11.2021, bà chia sẻ với tiến bộ về pin và nâng cấp dành cho xe thương mại hạng nhẹ, những nhà điều hành đội xe đang “đi đầu trong việc tìm kiếm những chiếc xe tải giao hàng chặng cuối” nhưng vẫn còn lo lắng về việc thay thế hệ thống động cơ diesel trong xe bán tải và xe tải hạng nặng. Khách hàng của Cummins lo ngại những hệ thống chỉ chạy bằng pin – như quãng đường dự kiến có thể lên tới 800km của Musk – là không thực tế. Vấn đề không chỉ là kích thước của pin mà còn do thiếu hụt trạm sạc.
Davis cho biết, những thắc mắc của khách hàng gồm “Vận tải đường dài thì sao? Cho dù có sẵn trạm sạc, tôi cũng không thể sạc ba xe tải của mình cùng một lúc. Vậy chúng tôi sẽ làm sao?” Và đây là câu trả lời của bà: “Hệ thống truyền động điện pin-nhiên liệu có thể bổ sung cho hoạt động của pin sẽ sớm ra mắt.”
Cũng giống như nhiều nhà sản xuất xe tải như Daimler, Volvo và công ty khởi nghiệp Nikola, Cummins coi năng lượng pin là lựa chọn khả thi cho nhóm xe tải hạng nặng chỉ yêu cầu phạm vi hoạt động hơn 300km mỗi ngày, chẳng hạn như những đội vận chuyển hàng hóa đi từ cảng hoặc chạy tuyến giao hàng cố định.
Với xe tải cần di chuyển quãng đường xa hơn 500km, năng lượng hydro có vẻ khả thi hơn, đặc biệt vì hệ thống pin-nhiên liệu chuyển đổi phân tử thành điện năng sẽ có trọng lượng nhẹ hơn một bộ pin. Thời gian tiếp nhiên liệu của động cơ hydro có thể tương đương với động cơ diesel.
Cummins báo cáo doanh thu từ đơn vị New Power đạt 130 triệu đô la Mỹ cho năm 2021. Số liệu này vẫn là con số nhỏ trong tổng doanh thu của công ty nhưng lại tốt hơn tổng doanh thu của ba nhà sản xuất xe điện thương mại Rivian, Arrival và Nikola, những công ty chỉ mới bắt đầu thâm nhập lĩnh vực vận tải theo đoàn.
Matthew Elkott, người chuyên giám sát Cummins của ngân hàng đầu tư Cowen & Co., cho biết con đường Linebarger vạch ra – kết hợp hiệu suất ổn định cho động cơ thông thường và công nghệ thế hệ tiếp theo – có vẻ đúng. “Chúng tôi vẫn chưa biết công nghệ nào sẽ trở nên phổ biến nhất trong 10 hoặc 20 năm tới, nhưng Cummins sẽ giúp chuyển rất nhiều khách hàng theo hướng đó cho dù tương lai như thế nào.”
Chiếc Tesla Semi được công bố năm 2017 vẫn thu hút hàng ngàn khách hàng tiềm năng xếp hàng dài chờ đợi dù đã chậm kế hoạch ít nhất hai năm. Xét đến việc nhà sản xuất xe điện này thiếu kinh nghiệm làm việc với những đội xe lớn, Elkott hoài nghi việc Tesla hoặc Nikola, những công ty cũng đang ủng hộ cả pin lẫn năng lượng hydro, sẽ tham gia mảng xe tải thương mại.
Elkott nói: “Lợi thế của Cummins so với những công ty như Tesla là cơ sở khách hàng có sẵn trên toàn thế giới,” với những khách hàng đã gắn bó nhiều thập niên. Nếu công ty tiết lộ một sản phẩm hấp dẫn chạy bằng hydro và nhiên liệu cần thiết để cung cấp năng lượng cho chúng, những công ty khách hàng có thể nghiêm túc cân nhắc sản phẩm này. “Nếu tôi là khách hàng đó, nhiều khả năng tôi sẽ chọn Cummins thay vì một công ty mới gia nhập thị trường.”
Tương tự những nhà sản xuất toàn cầu lâu đời khác như Ford, Toyota và Harley-Davidson (Linebarger ngồi trong hội đồng quản trị), Cummins coi đổi mới kỹ thuật là điều cốt lõi trong lịch sử của mình. Được Clessie Cummins đồng sáng lập năm 1919 nhằm cải tiến động cơ mang tính cách mạng của Rudolf Diesel, ban đầu, công ty xin cấp phép thiết kế từ một công ty nhỏ ở Michigan trước khi phát triển động cơ diesel phun trực tiếp của riêng mình; động cơ này có thể vận hành máy bơm, máy xay ngũ cốc hoặc máy cưa.
Vào thập niên 1930, Cummins tập trung vào thị trường xe tải với động cơ Model H, sau này trở thành một tiêu chuẩn trong ngành. “Cummins đã làm điều đúng đắn khi cần đổi mới,” Linebarger nói. “Ngay sau khi ngành này chọn được loại công nghệ, bạn sẽ chỉ cần cạnh tranh về quy mô và chi phí.”
Đạo luật Không khí sạch của Hoa Kỳ năm 1970, buộc các nhà sản xuất động cơ diesel phải làm sạch sản phẩm của mình, trở thành động lực thúc đẩy hoạt động kinh doanh của Cummins để có thể nhanh chóng đưa động cơ sạch hơn ra thị trường. Linebarger mong đợi một kết quả tương tự khi carbon dioxide bị tẩy chay hoàn toàn.
Ông nói: “Tôi quan sát hoạt động khử carbon và cho rằng đó là cơ hội phát triển của Cummins, vì hiện nay, sự đổi mới sẽ có ý nghĩa rất quan trọng. Đổi mới là những gì chúng tôi làm và sau đó chúng tôi không phải cạnh tranh quá nhiều về mức giá.”
Biên dịch: Quỳnh Anh Theo Forbes Việt Nam số 104, tháng 4.2022