Tỉ phú Joe Kiani đưa công ty thiết bị y tế tiến vào lĩnh vực điện tử tiêu dùng

Joe Kiani đã đạt được ước mơ. Masimo Corp. do ông sáng lập và là CEO kiêm chủ tịch, chiếm lĩnh thị trường ngách sinh lợi nhờ trở thành một trong những công ty hàng đầu sản xuất máy đo SpO2, loại máy cảm biến đầu ngón tay mà các bệnh viện sử dụng để đo độ bão hòa oxy trong máu của bệnh nhân.

Masimo đã biến Kiani, người nhập cư gia cảnh nghèo khó từ Iran đến Mỹ khi còn nhỏ, trở thành tỉ phú – theo các ước tính của Forbes. Là kỹ sư điện, ông tự hào rằng các thiết bị do ông tự tay thiết kế đều rất xuất sắc, chiếm thị phần lớn hơn một chút trên thị trường máy đo SpO2 tại bệnh viện Hoa Kỳ so với đối thủ cạnh tranh chính Nellcor, đơn vị kinh doanh thuộc Medtronic, công ty có quy mô gấp khoảng 15 lần quy mô của Masimo. Tổng cộng, hai công ty chiếm khoảng 90% thị phần.

Doanh nghiệp này cũng sinh lời – năm ngoái Masimo, có trụ sở tại Irvine, California, đã kiếm được 223 triệu đô la Mỹ với doanh thu 1,2 tỉ đô la Mỹ. Từ đầu năm 2020 đến cuối năm 2021, nhờ thị trường chứng khoán tăng và được thúc đẩy từ nhu cầu gia tăng đối với máy đo SPO2 do COVID-19 (nồng độ oxy trong máu thấp là dấu hiệu cảnh báo sớm rằng căn bệnh đang trở nên tồi tệ hơn), cổ phiếu của công ty đã tăng 85%, đưa vốn hóa thị trường của Masimo đạt hơn 16 tỉ đô la Mỹ.

Kiani quyết định ước mơ lớn hơn. Sau khi thị trường tạm nghỉ lễ vào ngày 15.2.2022, Masimo tuyên bố chi hơn một tỉ đô la Mỹ để mua lại Sound United, công ty kinh doanh âm thanh, loa và tai nghe tập trung vào người tiêu dùng sở hữu các thương hiệu như Marantz, Denon, Bowers & Wilkins và Boston Acoustics. Ngày hôm sau, cổ phiếu của Masimo giảm 37%, thổi bay năm tỉ đô la Mỹ giá trị thị trường.

Kiani bị sốc. Ngồi trên chiếc ghế sofa dài trong văn phòng gọn gàng của mình, ông bày tỏ: “Chúng tôi nghĩ rằng các nhà đầu tư sẽ nói ‘tuyệt lắm!’ Và với thành tích của mình, chúng tôi sẽ không làm hỏng mọi chuyện.” Ông kể: “Anh có biết là một cổ đông lớn, rất tức giận đã giục tôi ‘Trả lại đi, đừng mua công ty đó.’”

Nhưng Mike Polark, nhà phân tích tại Wolfe Research ở Boston, không ngạc nhiên về phản ứng tiêu cực: “Trong lĩnh vực công nghệ, sự tập trung là điều mấu chốt.” Với mức Ebitda gấp tám lần, vấn đề không nằm ở chỗ Kiani đã trả quá nhiều tiền cho Sound United.

Đây cũng là hoạt động kinh doanh lành mạnh, có lãi, dự kiến sẽ đưa doanh thu của Masimo lên hai tỉ đô la Mỹ trong năm nay, tăng 67%. Polark tiếp tục: “Vấn đề mà phố Wall quan tâm là định hướng chiến lược. Tại sao Masimo lại bán tai nghe over-ear?” (over-ear: tai nghe trùm tai)

Việc mua lại sẽ khiến công ty của Kiani bị giảm lợi nhuận ngay lập tức. Biên lợi nhuận gộp từ hoạt động kinh doanh thiết bị y tế của Masimo là 65,8%. Trong mảng hàng điện tử tiêu dùng, như tai nghe, mức điển hình thường là 20%.

Động thái này thôi thúc nhà đầu tư chủ động Politan Capital Management, công ty lâu năm của Quentin Koffey – cựu nhân viên Elliott Management của nhà đầu tư chủ động Paul Singer và quỹ đầu cơ D.E. Shaw – tiến hành mua gần 9% cổ phần của Masimo, theo hồ sơ vào đầu tháng 8.2022. Politan không bình luận về kế hoạch của mình, nhưng hồi tháng 3.2022, công ty này đã góp phần thúc đẩy công ty bảo hiểm sức khỏe Centene tiến hành thay CEO.

Kiani, người đã bán hơn 500 triệu đô la Mỹ cổ phiếu Masimo kể từ khi IPO vào năm 2007 và vẫn nắm giữ 8,5% cổ phần trị giá 650 triệu đô la Mỹ, đang đánh cược rằng các thiết bị y tế sẽ ngày càng hợp nhất với điện tử tiêu dùng. Ông dự tính mở rộng sản xuất cho Sound United, ngoài tai nghe over-ear còn thêm thiết bị trợ thính và tai nghe nhét tai nâng cao.

Ông cho rằng mọi người sẽ hoan nghênh việc sử dụng chúng không chỉ để nghe giai điệu (hoặc tăng cường thính giác của họ) mà còn để đo các chỉ số quan trọng, chẳng hạn như nhịp tim và độ bão hòa oxy. Tất nhiên, ông không phải là người duy nhất có tầm nhìn này. Garmin bán đồng hồ theo dõi nhịp tim, độ bão hòa oxy trong máu và mức độ hydrat hóa của cơ thể.

Apple Watch mới nhất có thể thông báo cho người đeo về nhịp tim cao hoặc thấp bất thường hoặc nhịp đập bất thường. Vào tháng 9.2022, Sony thông báo rằng họ đang tham gia vào thị trường máy trợ thính không kê đơn. Sự khác biệt thực sự duy nhất là những công ty đó đều là những công ty đa quốc gia lớn với hàng chục năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tiêu dùng.

Tính đến nay, Kiani, 57 tuổi, đã nhiều lần vượt khó biến điều tưởng chừng không thể thành có thể. Năm 1974, khi ông chín tuổi, gia đình ông chuyển từ Iran đến Alabama để cha ông có thể theo học ngành kỹ thuật. Họ không có tiền, gia đình bốn người sống trong khu nhà ở xã hội tại Huntsville trong một thời gian.

Năm 1977, nhà Kiani chuyển đến San Diego, nơi cha của Joe đăng ký học chương trình cao học. Hai năm sau, khi Joe 14 tuổi và chị gái 15 tuổi, cha mẹ của họ quay trở lại Iran làm việc (mẹ ông là y tá), để lại các con tự lập. “Chị gái tôi đã trở thành mẹ,” Kiani nói và cười. “Chị ấy rất nghiêm khắc! Tôi đã bị quản lý rất chặt.” Kiani tốt nghiệp trung học năm 15 tuổi – chủ yếu là vì môn toán mà ông học ở Iran là toán nâng cao nên ông có thể nhảy một vài cấp lớp.

Cùng năm đó, ông và chị gái theo học tại đại học San Diego State. Ông học kỹ thuật điện, đồng thời làm việc bán thời gian trong nhà ăn và quản lý khu chung cư nơi ông sống. Ông tham gia mọi lớp học có thể với giáo sư Fred Harris, chuyên gia trong lĩnh vực xử lý tín hiệu và năm 1987 tốt nghiệp thạc sĩ kỹ thuật điện.

Vào cuối thập niên 1980, khi đang làm kỹ sư tại nhà phân phối chất bán dẫn Anthem Electronics, ông nhận công việc làm thêm là thiết kế máy đo SpO2 chi phí thấp 100 đô la Mỹ cho một công ty khởi nghiệp. Kiani được biết những thiết bị này thường phát ra cảnh báo giả, do bị kích hoạt khi bệnh nhân vô tình cử động ngón tay của họ.

Có kiến thức về xử lý tín hiệu và bộ lọc thích ứng – hiểu một cách cơ bản là phần mềm loại bỏ tiếng ồn – Kiani nói với công ty khởi nghiệp này rằng ông có thể giảm số lần cảnh báo sai. Công ty không quan tâm. Vì vậy, vào năm 1989, Kiani, khi đó 24 tuổi, quyết định thành lập công ty riêng, Masimo, bằng cách đem căn hộ của mình đi thế chấp lần thứ hai để lấy được số vốn 40 ngàn đô la Mỹ. Trong hai năm, ông đã làm việc cả ban đêm lẫn cuối tuần trong nhà để xe của mình ở Nam California và vẫn giữ công việc ban ngày tại Anthem.

Sử dụng một phương trình mà ông mô tả là kiến thức ngoài đại số lớp năm, Kiani đã nghiên cứu một phiên bản máy đo SpO2 có thể liên tục hoạt động ngay cả khi bệnh nhân đeo chúng di chuyển xung quanh hoặc có lưu lượng máu thấp. Loại máy này đặc biệt quan trọng trong phòng chăm sóc đặc biệt dành cho trẻ sơ sinh, vì bạn không thể bảo trẻ sơ sinh không được xoay vặn người.

Ông đã xin cấp bằng sáng chế cho ý tưởng của mình gần như ngay lập tức và liên hệ với bốn công ty Mỹ, với hi vọng tích hợp công nghệ của Masimo vào hệ thống của họ. Chẳng có công ty nào đồng ý. Ông thành công hơn ở nước ngoài, ký hợp đồng với NEC ở Nhật Bản và một số công ty ở châu Âu.

Việc thâm nhập vào thị trường bệnh viện Hoa Kỳ gần như là không thể. Các nhóm phân phối thiết bị y tế cho các cụm bệnh viện đã ký kết giao dịch độc quyền (và sinh lợi) với đối thủ cạnh tranh của Masimo.

Vào tháng 3.2002, New York Times xuất bản bài báo trên trang nhất làm sáng tỏ cách thức phân phối của các nhóm này, giới thiệu Masimo là công ty có máy đo SpO₂ vượt trội nhưng về cơ bản đã bị loại khỏi thị trường. Một tháng sau, Kiani ra điều trần trước tiểu ban chống độc quyền của ủy ban Tư pháp thượng viện cùng với những người đứng đầu Novation và Premier, hai nhóm phân phối thiết bị cho bệnh viện.

Ông nói với các thượng nghị sĩ: “Việc đối thủ cạnh tranh chính của chúng tôi, Nellcor, công ty sở hữu hơn 90% thị trường máy đo SpO2, có thể trả tiền cho các tổ chức phân phối thiết bị y tế để loại trừ Masimo là sai lầm khủng khiếp.” Trong vòng một tháng, Premier đề nghị ký hợp đồng với Masimo. Một năm sau đó, Novation cũng trở thành khách hàng của Masimo.

Kiani sẵn sàng chiến đấu với những đối thủ lớn hơn nhiều. Năm 1999, ông kiện Nellcor (khi đó thuộc sở hữu của Tyco) về vi phạm bằng sáng chế; 10 năm sau, ông cũng đệ đơn khiếu nại tương tự chống lại Royal Philips. Năm 2006, Nellcor bắt đầu bồi thường thiệt hại cho Masimo và trả tiền bản quyền tổng cộng gần 800 triệu đô la Mỹ, và Royal Philips chi trả hơn 300 triệu đô la Mỹ vào năm 2016. Masimo cũng đã được trả 45 triệu đô la Mỹ sau vụ kiện chống độc quyền với Nellcor vào năm 2002.

Tiếp theo là Apple. Masimo cáo buộc Apple vi phạm bằng sáng chế và đánh cắp bí mật thương mại. Ngay sau khi Masimo ra mắt máy đo SpO2 đầu tiên kết hợp với điện thoại thông minh vào năm 2013, công ty nhận được cuộc gọi từ Apple, nói rằng họ muốn bàn về việc hợp tác cùng nhau.

Kiani tham dự một cuộc họp tại trụ sở chính của Apple, nhưng không có kết quả gì. Cùng năm đó, giám đốc y tế của Masimo gia nhập Apple, và nối gót người này là giám đốc công nghệ của một công ty tách ra từ Masimo vào năm 2014. Apple đã nộp một số bằng sáng chế mà Kiani nói là dựa trên công nghệ của ông. Masimo nộp đơn kiện năm 2020; vụ án dự kiến sẽ được đưa ra xét xử vào năm sau.

Masimo đang nghiên cứu để đưa ra thêm sản phẩm khác ngoài máy đo SpO2. Công ty có một sản phẩm có thể theo dõi hemoglobin không xâm lấn, và họ đã mua lại một công ty của Đức, TNI, sản xuất thiết bị hỗ trợ hô hấp để cung cấp oxy cho bệnh nhân khí phế thũng hoặc viêm phế quản mãn tính. Tuy nhiên, ước tính 80% doanh thu của Masimo trong kinh doanh y tế vẫn đến từ sản phẩm máy đo SpO2 cốt lõi.

Trong giai đoạn đầu của đại dịch, Masimo đã triển khai máy đo SpO2 có dây đeo thông minh gắn với một ứng dụng điện thoại thông minh mà hàng trăm bệnh viện cung cấp cho bệnh nhân COVID-19, cho phép họ theo dõi liên tục tại nhà.

Tháng tám này, Masimo ra mắt chiếc đồng hồ thông minh đầu tiên của mình: chiếc đồng hồ “Theo dõi sức khỏe nâng cao” trị giá 499 đô la Mỹ để đo độ bão hòa oxy, nhịp tim, mức độ hydrat hóa và nhiều chỉ số khác nữa. Một chuỗi bệnh viện ở Saudi Arabia hiện đang tiến hành thử nghiệm. Kiani nói: “Nếu mọi việc diễn ra tốt đẹp, số người sử dụng sẽ tăng từ vài trăm bệnh nhân lên đến 80 ngàn bệnh nhân.”

Liệu một công ty công nghệ y tế (medtech) không có nhận diện thương hiệu có thể vượt qua những đối thủ nặng ký như Apple và Garmin? Nhà phân tích Mike Matson của Needham & Co. chỉ ra rằng thị trường đồng hồ thông minh trị giá rất lớn, với 25 tỉ đô la Mỹ – và bị phân mảnh.

Ông nói: “Tôi không nhận thấy họ chiếm được thị phần từ Apple.” Nhưng Masimo cũng có thể tìm được thị trường thích hợp khi sản xuất đồng hồ dành cho các vận động viên chuyên nghiệp – chẳng hạn như những người tập luyện bộ ba môn phối hợp và chạy marathon và cần số liệu thống kê sức khỏe độ chính xác cao.

Matson cho biết Garmin đã đạt được một tỉ đô la Mỹ doanh số bán đồng hồ thông minh bằng cách tập trung vào thị trường thể dục thể thao. Kiani cho biết các ca sĩ cũng quan tâm đến việc sử dụng đồng hồ để đo mức độ hydrat hóa của họ, vì điều này ảnh hưởng đến chất lượng giọng hát.

“Trong thế giới tiêu dùng,” ông nói thêm, “Tôi tin rằng công nghệ tốt hơn sẽ chiến thắng. Tôi tin rằng doanh nghiệp cố gắng hết sức thì sẽ giành thắng lợi. Và tôi nỗ lực hết sức để làm điều này.” Cả Apple và Garmin cũng vậy.

Biên dịch: Quỳnh Anh
Bản in theo tạp chí Forbes Việt Nam số 113, tháng 1.2023