Đổi mới ở R-Zero: Thiết bị khử trùng không chỉ dành riêng cho bệnh viện

Vào tháng 3.2020, Grant Morgan cảm thấy bối rối. COVID-19 đang hoành hành trên cả nước và một trong những cách đơn giản nhất để tiêu diệt virus là sử dụng tia cực tím thì lại không được sử dụng trong các trường học và viện dưỡng lão, vì các thiết bị khử trùng cấp bệnh viện có giá trên 100 ngàn đô la Mỹ.

Nhưng người đồng sáng lập kiêm CEO của R-Zero không thể hiểu tại sao: “Đó chỉ là bóng đèn gắn trên bánh xe có bộ đếm thời gian. Không thể nào tốn đến 100 ngàn đô la Mỹ để sản xuất.” Morgan, từng làm việc tại Abbott và công ty khởi nghiệp sửa chữa điện thoại di động iCracked, cho biết: “Đó là ‘hiện vật không thể sờ vào’ của hệ thống chăm sóc sức khỏe rối ren của chúng ta.”

Thời điểm tháng 4.2020, anh và những người đồng sáng lập – nhà đầu tư mạo hiểm Ben Boyer và Eli Harris, từng làm việc tại công ty máy bay không người lái DJI và đồng sáng lập công ty khởi nghiệp pin EcoFlow – đang vật lộn để chế tạo đèn cực tím khử trùng có chi phí thấp hơn của riêng họ.

Trong vòng vài tháng, R-Zero có những khách hàng đầu tiên, cho họ thuê một thiết bị có thể di chuyển với giá 17 đô la Mỹ/tháng, giúp khử trùng căn phòng trong vài phút. Ngày nay, công ty khởi nghiệp có trụ sở tại thành phố Salt Lake này bán phần cứng dùng với tia cực tím để khử trùng, phần mềm và cảm biến đánh giá mức độ đông đúc của một căn phòng và một giao diện số hiển thị phân tích về cách các thiết bị được sử dụng.

Năm ngoái, doanh thu đạt 13 triệu, dự kiến sẽ tăng gấp ba lần trong năm nay. Với 170 triệu đô la Mỹ vốn cổ phần tài trợ từ các nhà đầu tư bao gồm các DBL Partners và Mayo Clinic của thung lũng Silicon, R-Zero hiện được định giá 505 triệu đô la Mỹ. Tốc độ tăng trưởng nhanh chóng đó đưa công ty vào danh sách Các công ty khởi nghiệp tỉ đô tiếp theo của Forbes năm nay, một trong 25 công ty mà Forbes cho rằng có nhiều khả năng đạt được mức định giá một tỉ đô la Mỹ.

Khi đại dịch dần lắng, Morgan lại nhìn thấy cơ hội lớn hơn nhiều. Công nghệ khử trùng bằng tia cực tím làm bất hoạt virus corona cũng có thể giúp giảm nguy cơ lây truyền các bệnh khác, bao gồm cả cúm và norovirus – thậm chí cả bệnh đậu mùa khỉ.

Các thiết bị tia cực tím, dựa trên bước sóng ngắn của ánh sáng được gọi là UVC, hoạt động mà không tạo ra hóa chất độc hại hoặc sử dụng năng lượng lớn. Vì chúng khử trùng môi trường trong nhà chứ không phải cơ thể con người nên không được coi là thiết bị y tế – nghĩa là công ty không cần tốn thời gian và tiền bạc với cơ quan Quản lý Thực phẩm & Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA).

Morgan nói: “Tôi nghĩ chúng ta có thể thoát khỏi COVID và xây dựng môi trường bình thường mới, an toàn hơn, lành mạnh hơn. Tôi nghĩ khử trừng bằng tia cực tím sẽ được đưa vào mọi không gian vật lý, sẽ phổ biến như tia sáng thông thường.”

Morgan, 33 tuổi, lớn lên ở Folsom, California, thành phố nổi tiếng nhờ bài hát Folsom Prison Blues của Johnny Cash. Cha ông là kế toán, mẹ ông điều hành doanh nghiệp nhỏ bán các biểu mẫu in ấn và sau đó trở thành quản lý trường học. Ở trường trung học, Morgan chơi trống trong ban nhạc jazz (“Chúng tôi đã đến châu Âu và biểu diễn mở màn cho Carlos Santana”), nhưng lại chọn học kỹ sư cơ khí tại đại học California Polytechnic State.

Sau thời gian làm việc tại Abbott và một nhà sản xuất thiết bị y tế nhỏ, anh gia nhập iCracked vào năm 2015 khi AJ Forsythe, người bạn đã thành lập công ty trong ký túc xá đại học, gọi cho anh. “Bạn nhìn vào những người thành lập công ty và nghĩ rằng có công thức. Bí mật đen tối là không ai biết họ đang làm gì,” anh nói. “Đó là điều thực sự thôi thúc tôi ngay từ đầu trong sự nghiệp của mình.”

Điều đó cũng khiến anh kiên trì với các công ty khởi nghiệp hơn là các công ty lớn. Khi Allstate mua lại iCracked vào tháng 2.2019, anh chỉ ở lại sáu tháng trước khi chuyển sang một công ty khởi nghiệp khác. Morgan nói: “Tôi không buồn chán. Đó vừa là may mắn vừa là lời nguyền. Có lẽ tư tưởng của tôi sai sai. Mọi việc cứ đều đều khiến tôi khó chịu.”

Người ban đầu nảy sinh ý tưởng sử dụng tia cực tím để chống lại COVID là nhà đầu tư mạo hiểm Boyer, 46 tuổi, đồng sáng lập Tenaya Capital. Boyer mang đến các kết nối và chiến lược, Morgan là lãnh đạo. Người đồng sáng lập thứ ba của họ, Harris, làm phần cứng và bán hàng.

Harris, 29 tuổi và là cựu thành viên danh sách Forbes Under 30, được nuôi dạy theo cách khác thường ở Santa Barbara. Cha mẹ anh sống nhiều năm ở nước ngoài – mẹ anh ở đạo tràng Ấn Độ, cha anh ở Kenya – và anh học tiếng Quan Thoại ở trường đại học ở Amherst.

Suốt một thập niên, anh sống ở Trung Quốc, làm việc tại công ty máy bay không người lái DJI ở Thâm Quyến và sau đó đồng sáng lập công ty khởi nghiệp pin EcoFlow vào năm 2016. Anh và Morgan kết nối với nhau qua mối quan hệ đối tác tiềm năng, thuê các kỹ thuật viên iCracked sửa chữa máy bay không người lái DJI không bao giờ hỏng.

Để có được sự tin cậy về mặt khoa học, họ đã kết nối với Richard Wade, chuyên gia về chất độc (và là cha của một nhân viên iCracked), người trở thành nhà khoa học chính của công ty.

Wade, 76 tuổi, có bằng tiến sĩ ngành khoa học sức khỏe môi trường của đại học Michigan, đã làm việc trong lĩnh vực y tế cộng đồng suốt hàng chục năm và từng là phó chủ tịch về sức khỏe môi trường tại các hãng du thuyền Princess và Norwegian, ngoài các công việc khác.

Đáng chú ý, ông là người viết ra quy trình khử nhiễm cho tàu Diamond Princess sau khi dịch COVID-19 bùng phát trên tàu. Wade nói: “Tôi lựa chọn tia UV vì nó đã chứng tỏ hiệu quả.”

Sau một thời gian ngắn nghiên cứu về khử trùng theo yêu cầu, họ nhanh chóng chuyển ý tưởng sang chế tạo và bán các thiết bị tia cực tím với mức giá phù hợp cho các nhà hàng, khách sạn và trường học. “Tôi gọi lại cho Ben và nói: ‘Anh sẽ nghĩ rằng tôi điên, nhưng chúng ta đang chế tạo tia sáng.’ Anh ấy trả lời ‘Anh điên quá, nhưng tôi đồng ý với anh.’” Morgan kể.

Mọi việc không dễ dàng. Chuỗi cung ứng sụp đổ khiến việc mua được bóng đèn tia cực tím trở nên khó khăn. Morgan biết rằng các nhà sản xuất thường sản xuất dư một chút cho mỗi đơn đặt hàng lớn mà họ nhận được. Anh tìm đến LightSources, một trong những nhà sản xuất bóng đèn tia cực tím lớn nhất, và hỏi mua bất cứ thứ gì họ có thể dự phòng. Anh kể: “Chúng tôi nhận được những bóng đèn bị cháy, chỉ năm bóng đèn.” Sau đó, họ lùng sục trên Internet để tìm hiểu thêm, cuối cùng kiếm đủ bóng đèn để đưa vào thiết kế.

Đến tháng 7.2020, họ chế tạo được một mẫu thử nghiệm có tên Hope (như trong “hi vọng có hiệu quả”) cao hơn hai mét, được giữ lại với nhau bằng băng keo và dây điện. Họ kéo sản phẩm đến Atelier Crenn, nhà hàng Pháp được trao sao Michelin ở San Francisco và có khách hàng thử nghiệm đầu tiên.

Sau đó, họ chở Hope bằng xe tải nhỏ, đi vòng quanh California – đến một trại ngựa sang trọng, đến các trường học, cho bất kỳ ai có thể là khách hàng – để quảng bá sản phẩm. Nhờ mức giá tương đối thấp và sự hoang mang của nhiều chủ doanh nghiệp về việc làm thế nào để mở cửa trở lại một cách an toàn, họ bắt đầu có khách hàng đăng ký.

“Ngành công nghiệp khử trùng bằng hóa chất truyền thống vô cùng kém hiệu quả.” Ira Ehrenpreis, giám đốc hợp danh tại DBL Partners, nhà đầu tư ban đầu vào Tesla, người đã dẫn đầu vòng gọi vốn 15 triệu đô la Mỹ của R-Zero vào tháng 8.2020, cho biết. “Nó không hiệu quả, không bền vững, nguy hiểm và tốn nhân công.”

Với nguồn vốn mới, R-Zero đặt các đơn hàng lớn cho bóng đèn tia cực tím và tập trung vào cải tiến thiết kế sản phẩm. Họ muốn có sản phẩm không chỉ khử trùng an toàn mà phù hợp đặt trong nhà hàng hoặc trường học.

Họ thuê Bould Design, công ty có trụ sở tại San Mateo, California thiết kế bộ điều nhiệt của Nest và trình phát trực tuyến của Roku, để làm giao diện hợp lý. William Dougherty, giám đốc bảo mật thông tin tại công ty chăm sóc sức khỏe kỹ thuật số Omada Health, nói: “Hình thức sản phẩm phải mang lại cảm giác an toàn.”

Ngày nay, ngoài Omada Health, khách hàng của R-Zero bao gồm các khu trường học, như ở quận Clark, Nevada, Fort Bend, Texas và Nam San Francisco; các đội thể thao như San Francisco 49ers và Detroit Red Wings; các cơ sở chăm sóc người cao tuổi bao gồm Trilogy Health Services với 132 địa điểm trên khắp Trung Tây; và các công ty như công ty khởi nghiệp xe điện Rivian và nhà sản xuất sản phẩm gia dụng Simple Green.

R-Zero đã chuyển từ mô hình định giá cho thuê thiết bị của mình với chi phí cực thấp sang mô hình bán sản phẩm bền vững hơn và tính phí đăng ký từ 50 đến 250 đô la Mỹ/tháng để thanh toán cho những thứ như phần mềm và bóng đèn thay thế. Công ty hiện cung cấp ba thiết bị.

Thiết bị Arc di động ban đầu của họ có giá đắt nhất là 28 ngàn đô la Mỹ và chỉ có thể được sử dụng để khử trùng một căn phòng trống do tác động có hại của bước sóng ánh sáng UVC (254 nanomet) đối với con người. Hai thiết bị mới hơn của R-Zero có giá rẻ hơn và được thiết kế để hoạt động ngầm liên tục. Cả hai đều được tung ra thị trường vào tháng 11.2021.

Beam (năm ngàn đô la Mỹ) là thiết bị khử trùng phòng từ bên trên, dùng đèn LED, sử dụng tia cực tím 265 nanomet để tạo vùng khử trùng phía trên những người trong phòng. Trong khi đó, Vive (ba ngàn đô la Mỹ) sử dụng bước sóng được gọi là UVC xa 222 nanomet để vô hiệu hóa các vi sinh vật có hại trong không khí và trên các bề mặt, ngay cả khi có mặt con người.

Trong khi Beam hoạt động ở những không gian mở rộng lớn, như lớp học và hành lang văn phòng, Vive có thể được lắp đặt ở những không gian nhỏ hơn, chẳng hạn như phòng hội nghị và phòng tắm.

Boyer nói: “Chúng tôi nhận ra là không có loại sản phẩm nào phù hợp để bảo vệ chống nhiễm trùng trong mọi hoàn cảnh. Arc tương thích với một số hình thức can thiệp hóa học. Còn đối với Beam và Vive, đó là nâng cấp HVAC.” (Heating, Ventilating and Air Conditioning, gọi chung là hệ thống điều hòa không khí).

Vào tháng 7.2021, R-Zero mua công ty nhỏ gọi là Co-WorkR sử dụng các cảm biến để đánh giá có bao nhiêu người trong một căn phòng. Thông tin đó cho phép xác định rủi ro của một căn phòng – một căn phòng chật hẹp kém an toàn hơn – và tự động bật hoặc tắt các thiết bị khử trùng. Dữ liệu cũng cho phép R-Zero đưa ra lời khuyên cho khách hàng về việc liệu các phòng họp có quá sức chứa hay không và cách sắp xếp các cuộc họp để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Trước đại dịch, mọi người chấp nhận rằng các bệnh như cúm và cảm lạnh thông thường lây lan qua môi trường văn phòng và trường học là điều bình thường, Morgan nói. Tuy nhiên, công nghệ có thể làm giảm nguy cơ của COVID-19 cũng có thể giảm thiểu lây lan của những căn bệnh lâu đời này, là điều có lợi cho cả sức khỏe và năng suất.

Morgan nói: “Tầm nhìn dài hạn là giảm bớt những ngày ốm đau. Chúng tôi là những nhà tư bản nhưng tôi muốn bia mộ của mình viết rằng, ‘Grant đã giúp loại bỏ bệnh cúm.’”

Biên dịch: Quỳnh Anh

—————————-

Bản in theo tạp chí Forbes Việt Nam số 111, tháng 11.2022