Vì sao năm 2020 là năm tốt nhất trong hoạt động của công ty đầu tư Northstar?

Một trong những cổ phiếu nổi bật nhất trên thị trường chứng khoán Indonesia trong năm qua là ngân hàng đang thua lỗ có tên Bank Jago. Sau một thời gian dài im ắng kể từ khi IPO năm 2016, cổ phiếu của công ty cho vay nhỏ tại Bandung tăng 35 lần kể từ tháng 8.2019.

Thời điểm đó, Bank Jago (lúc đó có tên là Bank Artos) có nhà đầu tư mới, Patrick Walujo, để giúp thực hiện quá trình chuyển đổi từ ngân hàng cho vay truyền thống đang gặp khó khăn thành ngân hàng kỹ thuật số.

Dù Bank Jago là một trong những ngân hàng nhỏ nhất Indonesia xét về tài sản, nhưng đợt tăng giá cổ phiếu đã giúp nó thành một trong 10 ngân hàng lớn nhất nước về thị giá – phần lớn nhờ sự lạc quan của nhà đầu tư đối với thành tích của Walujo trong việc kết hợp các quan hệ thân thiết của mình với các khoản đầu tư thay đổi cuộc chơi.

Walujo là đồng sáng lập và đối tác quản lý của công ty cổ phần tư nhân Northstar Group có trụ sở chính tại Singapore, công ty đang quản lý 2,2 tỉ đô la Mỹ. Kể từ khi ra mắt vào năm 2003, công ty thực hiện hàng loạt thương vụ với tổng giá trị 3,3 tỉ đô la Mỹ, trong đó gồm khoản đầu tư năm 2007 với công ty cổ phần tư nhân khổng lồ TPG Capital của Mỹ vào một ngân hàng khác cũng có trụ sở tại Bandung, Bank BTPN, mang lại lợi nhuận hơn 900% trong bảy năm và khoản đầu tư năm 2014 trị giá 800 ngàn đô la Mỹ cho lượng cổ phần thiểu số không xác định trong hãng xe công nghệ của Indonesia, Gojek, hiện được định giá 10 tỉ đô la Mỹ.

Tháng 12 năm ngoái, Gojek chi 2,2 ngàn tỉ rupiah (159,4 triệu đô la Mỹ) cho khoảng 20% cổ phần Bank Jago, mang lại cho Walujo 2.500% lợi nhuận trên giấy tờ. Walujo không tiết lộ chi tiết cụ thể, nhưng cho biết tất cả các giao dịch của ông đều thu được lợi nhuận, Northstar hoạt động xuất sắc trên thị trường rộng lớn hơn, và năm 2020 là năm tốt nhất của công ty.

“Chúng tôi cảm thông với mọi người chịu ảnh hưởng vì COVID-19. Họ mất người thân yêu và nhiễm bệnh,” Walujo, 45 tuổi, nói trong cuộc phỏng vấn qua mạng cuối tháng 12 năm ngoái từ nhà của ông ở Jakarta, “Nhưng với tư cách là một doanh nghiệp, đây là năm đầy may mắn đối với chúng tôi.”

Sinh ra và lớn lên ở Jakarta, Walujo tốt nghiệp trường Cao đẳng Canisius, ngôi trường nam sinh danh giá thuộc Dòng Tên nổi tiếng đào tạo các chính trị gia và lãnh đạo doanh nghiệp hàng đầu Indonesia. Ông lấy bằng cử nhân kỹ thuật ĐH Cornell, nhưng kỳ thực tập trong lĩnh vực tài chính của Hong Kong khiến ông hứng thú gia nhập Goldman Sachs sau khi tốt nghiệp. Sau khi làm việc ở New York và London, Walujo về quê nhà năm 2003 để lập Northstar, một ngân hàng thương mại cùng với Glenn Sugita.

Thời điểm đó, Indonesia đang phục hồi từ khủng hoảng tài chính châu Á, và cơ hội còn rất nhiều. Northstar bắt đầu tư vấn M&A và đầu tư nhỏ, gồm thương vụ phát triển bất động sản nhỏ ở Jakarta cùng với bạn học khác tại Canisius, Garibaldi Thohir, hiện là CEO và cổ đông kiểm soát của nhà sản xuất than lớn thứ hai Indonesia, Adaro Energy.

Khi đó, Northstar tư vấn cho công ty hỗ trợ tài chính cho khách hàng mua xe Adira Finance trong thương vụ năm 2004, bán phần lớn cổ phần cho Bank Danamon. Thỏa thuận đó mang lại mối quan hệ quan trọng khác: Walujo gặp một trong những chủ ngân hàng hàng đầu của Indonesia, Jerry Ng, lúc đó là phó giám đốc điều hành của Danamon và hiện cũng là nhà đầu tư vào Bank Jago. Ng, người có số cổ phần tại Bank Jago đưa ông lọt vào danh sách 50 người giàu nhất Indonesia với tài sản ròng ước tính khoảng 600 triệu đô la Mỹ, cho biết:

“Khi gặp ông ấy, ngay lập tức tôi thấy ấn tượng về một người sắc sảo, có chiến lược, tập trung và đầy năng lượng. 18 năm trôi qua, ông ấy không chỉ thể hiện đúng với ấn tượng đầu tiên đó mà còn vượt trội hơn thế, xét ở mọi khía cạnh.”

Northstar môi giới thương vụ Adaro bán 40% cổ phần vào năm 2005 cho liên minh gồm Thohir và nhóm tài phiệt Indonesia, trong đó có cả cha vợ tỉ phú của Walujo là Theodore Rachmat và anh họ của Rachmat, nhà đại tư bản Edwin Soeryadjaya. Liên minh này cũng gồm công ty cũ của Walujo là Goldman Sachs, Citigroup, quỹ đầu tư quốc gia Singapore GIC, nhà tài phiệt Malaysia Robert Kuok và TPG, công ty có người điều hành khu vực châu Á, Tim Datells, là sếp cũ của Walujo tại Goldman Sachs ở New York.

Datells rất ấn tượng với công việc của Northstar trong thương vụ Adaro, đến nỗi ông đưa ra một đề xuất cho Walujo và Sugita: bỏ ngân hàng thương mại để thành lập quỹ đầu tư tư nhân. TPG đề nghị cả hai thành lập TPG Indonesia, nhưng thay vào đó, họ đã thuyết phục TPG ủng hộ Northstar, cung cấp vốn và giúp công ty này lập quỹ đầu tiên trị giá 110 triệu đô la Mỹ vào năm 2006. Walujo cho biết: “Chúng tôi luôn muốn có nguồn vốn để đầu tư tùy ý và cơ hội đã nảy sinh khi Tim gia nhập TPG.”

Sự bùng nổ hàng hóa đã kích thích bùng nổ tiêu dùng, vì vậy vào tháng 3.2008, Northstar và TPG đã đầu tư 1,8 ngàn tỉ rupiah (124,8 triệu đô la Mỹ) vào BTPN, chuyển trọng tâm từ lượng người hưu trí địa phương sang thế hệ trẻ Indonesia và bổ nhiệm Ng làm CEO của ngân hàng này vào tháng bảy. Trọng tâm trong nước của BTPN giúp họ tránh khỏi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu nổ ra hai tháng sau đó. Walujo nói: “Trong năm đầu tiên sau khi mua lại BTPN, chúng tôi mở thêm 600 chi nhánh mới.” Trong bảy năm tiếp theo, Northstar và TPG bán hết cổ phần BTPN của họ với tổng giá trị 18,5 ngàn tỉ rupiah (1,28 tỉ đô la Mỹ.)

Năm 2014, Walujo có thể dự đoán trước rằng Indonesia sẽ theo xu hướng số hóa như ở Trung Quốc và Ấn Độ. Walujo nói: “Số hóa trong lĩnh vực kinh doanh tiêu dùng Indonesia là không thể tránh khỏi.” Vì vậy, Northstar thành lập công ty đầu tư mạo hiểm, NSI Ventures, để đầu tư nhỏ hơn vào những mục tiêu kinh doanh lâu dài đầy hứa hẹn, chấp nhận rủi ro mất vài triệu cho một công ty khởi nghiệp để có cơ hội cưỡi kỳ lân. Ông cho biết: “Chúng tôi quyết định rằng nếu muốn cạnh tranh trong lĩnh vực này, chúng tôi phải mạo hiểm đầu tư trong thời kỳ đầu của công ty.”

Một trong những khoản đầu tư đầu tiên của NSI là 800.000 đô la Mỹ cho lượng cổ phần không được tiết lộ trong Gojek. Tiếp đó, năm 2015, Northstar cũng mua lượng cổ phần không xác định trong Gojek. Đến năm 2019, Gojek trở thành siêu kỳ lân đầu tiên của Indonesia, với mức định giá hơn 10 tỉ đô la Mỹ. Walujo cho biết Gojek là khoản đầu tư thành công nhất của Northstar.

Walujo sau đó tái liên kết với Ng để nhân rộng thành công khi biến BTPN thành ngân hàng kỹ thuật số. Tháng 8.2019, họ mua 51% cổ phần của Bank Artos từ Arto Hardy và gia đình của ông với giá 242 tỉ rupiah (16,7 triệu đô la Mỹ), đưa ba cựu giám đốc BTPN vào hội đồng quản trị năm thành viên của Bank Artos, bổ nhiệm Ng là ủy viên chủ tịch và tháng 4.2020 công bố tên mới của ngân hàng, Bank Jago.

Tham vọng kỹ thuật số của Bank Jago được thúc đẩy mạnh vào tháng 12, khi công ty con Gopay của Gojek chi 2,25 ngàn tỉ rupiah (159,4 triệu đô la Mỹ) mua 18% cổ phần Bank Jago, nâng quyền sở hữu lên 22%, tăng giá trị khoản đầu tư ban đầu của Walujo và Ng lên 26 lần. Thỏa thuận đó biến năm 2020 thành một trong những năm tốt nhất trong lịch sử của Northstar, theo lời của Walujo.

Walujo thừa nhận rằng chính sách kích thích tiền tệ của các ngân hàng trung ương trong và ngoài nước, cũng như việc Indonesia thông qua luật Omnibus vào tháng 11 năm ngoái để nới lỏng giới hạn về đầu tư, cũng là một phần nguyên nhân. Ông nói: “Các cơ quan quản lý đã làm rất tốt công việc của mình trong cuộc khủng hoảng này, để đảm bảo rằng có đủ thanh khoản dồi dào để hỗ trợ nền kinh tế.”

Tháng tư, khi dịch bùng phát ở Indonesia, Northstar huy động hơn 250 triệu đô la Mỹ cho quỹ mới đầu tư vào công ty khởi nghiệp Đông Nam Á. Trong khi đại dịch khiến kế hoạch bán khoảng 20% cổ phần của Northstar trong công ty hỗ trợ tài chính BFI Finance Indonesia cho công ty Mediobanca của Ý phải ngừng lại, Northstar vẫn cố gắng bán một số khoản đầu tư lớn và thực hiện đầu tư mới đáng chú ý, gồm thương vụ hợp tác với TPG mua 80% cổ phần của Greenfields Dairy Singapore với giá 236 triệu đô la Mỹ.

Vì vậy, Walujo vẫn tự tin vào tương lai bất chấp đại dịch. Walujo nói: “COVID-19 sẽ không tồn tại mãi. Khủng hoảng đều mang lại rất nhiều cơ hội. Việc của chúng tôi là tìm kiếm lợi nhuận cho các nhà đầu tư của mình.”

Lịch sử Northstar

2003
Walujo và Glenn Sugita (phải) thành lập Northstar.

2006
Northstar ra mắt Northstar Equity Partners, quỹ đầu tiên của Northstar.
Northstar đăng ký với tư cách là nhà quản lý quỹ được miễn trừ thuế với cơ quan Tiền tệ Singapore.

2007
Northstar huy động 110 triệu đô la Mỹ cho Northstar Equity Partners.

2008
Northstar đồng đầu tư với TPG trong BTPN.

2009
Northstar đầu tư vào Delta Dunia Makmur.

2010
Northstar huy động 285 triệu đô la Mỹ cho Northstar Equity Partners II.

2011
Northstar huy động được 820 triệu đô la Mỹ cho Northstar Equity Partners III.
Northstar và TPG ký kết thỏa thuận hoán đổi cổ phần, trong đó TPG trở thành đối tác thiểu số của Northstar. Sugita và Walujo trở thành cố vấn đặc biệt cho TPG.
Northstar đầu tư vào BFI Finance Indonesia, công ty hỗ trợ tài chính độc lập hàng đầu.

2012
Northstar mua lại phần lớn cổ phần của công ty viễn thông Nera (Neratel) được niêm yết trên SGX và tung ra một đợt chào bán chung công khai cho tất cả các cổ phiếu của Neratel.
Northstar đăng ký với SEC Hoa Kỳ với tư cách là cố vấn đầu tư.
Northstar đồng đầu tư với GIC vào Triputra Agro Persada, nhà sản xuất dầu cọ Indonesia.
Northstar đầu tư vào Thai Credit Retail Bank, ngân hàng chuyên phục vụ các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Thái Lan.

2013
Northstar giành được giấy phép dịch vụ thị trường vốn để cung cấp dịch vụ quản lý quỹ từ cơ quan Tiền tệ Singapore.
Northstar mua lại nhượng quyền kinh doanh bất động sản ERA ở Singapore (ảnh) trong một thương vụ mua lại quyền quản lý.

2014
Northstar thành lập NSI Ventures và lập quỹ đầu tư mạo hiểm đầu tiên của mình để tập trung đầu tư giai đoạn đầu vào Đông Nam Á.
NSI Ventures đầu tư vào Gojek, Redmart và Zimplistic.

2015
Northstar huy động 90 triệu đô la Mỹ cho NSI Ventures.
Northstar huy động được 810 triệu đô la Mỹ cho Northstar Equity Partners IV.
Northstar đầu tư vào Indaco Warna Dunia.
NSI Ventures đầu tư vào Chope, ConneXionsAsia, Crayon Holdings, Oway và TradeGecko.
Northstar đứng đầu một liên minh hỗ trợ tài chính một tỉ đô la Mỹ cho tập đoàn Salim.
Northstar đầu tư vào Gojek.

2016
NSI Ventures đầu tư vào Grain, Jualo, LoveBonito, MHealth-Tech và Whispir.
Northstar và GIC hoàn thành khoản đầu tư tiếp theo vào Triputra Agro Persada.
Northstar hoàn thành khoản đầu tư trước IPO vào Kino Indonesia.

2017
Northstar đầu tư vào tập đoàn MG.
Northstar mua lại toàn bộ công ty Innovalues đã niêm yết ở Singapore.
IPO của ERA ở Singapore, lần niêm yết đầu tiên do Northstar thực hiện trên SGX.
Northstar giành được giải thưởng quỹ đầu tư tư nhân của năm từ hiệp hội Đầu tư mạo hiểm Singapore nhờ thương vụ Innovalues.

2018
NSI Ventures đổi tên thành Openspace Ventures và tách khỏi Northstar để trở thành công ty quản lý quỹ đầu tư mạo hiểm hoàn toàn độc lập.
Northstar hoàn tất việc bán Multi Adiprakarsa Manunggal (Kartuku).

2019
Cá nhân Walujo đầu tư vào chuỗi cà phê địa phương Kopi Kenangan.
Northstar và Jerry Ng mua 51% cổ phần của Bank Artos, ngân hàng này được đổi tên thành Bank Jago.
Northstar đầu tư vào Tiki, công ty thương mại điện tử tại Việt Nam.

2020
TPG và Northstar mua 80% cổ phần của công ty sữa Japfa của Indonesia với giá 236 triệu đô la Mỹ.

————

Biên dịch: Quỳnh Anh
(Bài viết đăng trên Forbes Việt Nam tháng 7.2021)