Sanofi tái định vị thương hiệu và hướng đi ở Việt Nam

Tháng 3.2022,  Sanofi Việt Nam công bố bộ nhận diện thương hiệu mới với chữ Sanofi đơn giản màu đen có hai chấm tròn màu tím. Với thiết kế tối giản, logo lấy cảm hứng mô tả sự vận hành đơn giản của công nghệ, còn hai chấm tròn tượng trưng cho điểm khởi đầu và kết thúc của một hành trình nghiên cứu khoa học tìm kiếm các giải pháp đột phá phục vụ cuộc sống con người.

Tập đoàn dược phẩm hàng đầu trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe có một bề dày di sản nghiên cứu khoa học lấy người bệnh làm trọng tâm. Từ xuất phát điểm hợp nhất hoạt đồng gồm nhiều công ty khác nhau, Sanofi là sự kết hợp nhiều nền văn hóa, bản sắc và các thương hiệu khác biệt. Nhưng đó là chuyện quá khứ, tập đoàn đến từ Pháp đang rũ bỏ hình ảnh người khổng lồ Frankenstein chắp vá thành một thể thống nhất với tầm nhìn mới, trong đó có mục tiêu mới cho Sanofi Việt Nam.

“Chúng tôi tạm ổn định các danh mục đầu tư, tiến tới với một nhận dạng thương hiệu thống nhất, bắt đầu đẩy mạnh các mục tiêu phát triển lâu dài,” CEO Sanofi Việt Nam, ông Emin Turan nói trong buổi phỏng vấn với Forbes Việt Nam tại trụ sở công ty nằm trên đường Hàm Nghi (TP.HCM). Nhà sản xuất dược phẩm này đang xây dựng một hành trình mới trong đó Sanofi Việt Nam có vai trò quan trọng hơn, trở thành một trung tâm sản xuất dược phẩm cung cấp không chỉ cho thị trường trong nước mà cả các thị trường khu vực tại châu Á và châu Đại Dương.

“Việc đầu tư cơ sở nghiên cứu sản xuất ở Việt Nam là một quyết định đặc biệt, nếu tính tới chi phí cao, chuyển giao công nghệ phức tạp. Chúng tôi đã, đang và sẽ tiếp tục đầu tư thêm và coi Việt Nam là một trung tâm sản xuất cho khu vực và thế giới,” vị lãnh đạo Sanofi Việt Nam đến từ Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định.

Để hiểu bước ngoặt của Sanofi cần nhìn lại hành trình của tập đoàn này tại Việt Nam. Sanofi là một trong các nhà sản xuất dược phẩm lớn nhất với 1.400 nhân viên và ba nhà máy đạt tiêu chuẩn WHO-GMP (Thực hành tốt sản xuất thuốc.) Tập đoàn xây dựng một trung tâm phân phối đạt tiêu chuẩn GSP (Thực hành tốt bảo quản thuốc) tại TP.HCM để lưu trữ, phân phối kịp thời và đáp ứng nhu cầu về dược phẩm cho khách hàng.

Giai đoạn 2017-2020, Sanofi Việt Nam luôn có mặt trong tốp doanh nghiệp nộp thuế cao nhất với tổng số tiền nộp vào ngân sách hơn 1.100 tỉ đồng, đứng thứ hai sau Bayer Việt Nam trong số các doanh nghiệp của ngành dược. Nếu chỉ tính doanh thu từ dược phẩm (bao gồm vaccine) và ngành thuốc không kê đơn (OTC), Sanofi Việt Nam là công ty dẫn đầu khối doanh nghiệp dược FDI.

Ước tính từ IQVIA và công ty chứng khoán Viet Capital cho thấy thị trường dược nội địa đang phân mảnh cao khi tốp năm công ty dược lớn nhất chỉ chiếm 16% thị phần. Thuốc sản xuất trong nước chỉ đáp ứng được khoảng 47% nhu cầu, còn lại nhập khẩu. Theo số liệu từ IQVIA, Sanofi cũng là công ty dẫn đầu thị trường đối với ngành hàng kê toa.

Công ty chiếm từ 45% đến 70% hoặc dẫn đầu thị phần đối với hầu hết các danh mục thuốc có tham gia, đặc biệt là nhóm liên quan đến tim mạch, huyết áp, kháng đông, kháng viêm và niệu khoa. Báo cáo thị trường quý 1.2022 của IQVIA cũng cho thấy Sanofi đang dẫn đầu thị phần vaccine cúm mùa, viêm não Nhật Bản, viêm não mô cầu và nắm khoảng 34% thị phần vaccine 6 trong 1 cho trẻ em.

Sanofi Việt Nam có ba mảng sản xuất kinh doanh chính: thuốc kê toa, vaccine và sản phẩm chăm sóc sức khỏe (CHC). Sanofi-Pasteur, phân nhánh vaccine của tập đoàn cung cấp nhiều loại vaccine cho chương trình tiêm chủng mở rộng của Việt Nam. Nếu tính về mảng dược phẩm, gồm thuốc và vaccine, Sanofi là công ty đứng thứ hai ở Việt Nam về doanh thu.

Danh mục thuốc kê toa của Sanofi chú trọng nhóm bệnh lý liên quan tới tim mạch, kháng đông, kháng viêm, huyết áp, tiểu đường… trong đó, nhiều loại sản phẩm chủ lực chiếm khoảng một nửa thị phần. Sanofi cũng sở hữu hàng loạt thương hiệu dẫn đầu thị trường OTC với những cái tên đã trở nên quen thuộc như Calcium Corbière, Lactacyd, Telfast, Phosphalugel…

Trên thế giới trong lĩnh vực dược phẩm, Sanofi “mẹ” là thiểu số khác biệt trong nhóm những tên tuổi lớn ngành dược lớn nhất thế giới như Roche, Pzifer, Bristol Myers Squibb, Merck & Co… Tập đoàn Pháp có lịch sử phát triển tương đối ngắn, xuất phát điểm là một chi nhánh nhỏ của tổng công ty dầu khí Pháp. Công ty mất khoảng 50 năm để trở nên lớn mạnh như ngày nay qua một loạt các thương vụ mua bán sáp nhập (M&A.) Dữ liệu từ SWFI cho thấy với vốn ban đầu chỉ tương đương 100 triệu đô la Mỹ, sau khi thực hiện gần 40 thương vụ M&A, tập đoàn Pháp có tổng tài sản hơn 137 tỉ đô la Mỹ, trở thành một trong các doanh nghiệp lớn nhất của ngành dược thế giới.

Tại Việt Nam, Sanofi Synthélabo cũng sáp nhập Aventis vào năm 2004, giúp Sanofi có hai nhà máy đạt chuẩn WHO-GMP. Năm 2015, Sanofi khánh thành nhà máy thứ ba ở khu công nghệ cao TP.HCM (SHTP.) Tổng đầu tư dự án 75 triệu đô la Mỹ, với công suất 100 triệu hộp sản phẩm/năm, 20% sản phẩm thuốc kê toa và 43% sản phẩm OTC sản xuất tại đây sẽ được xuất khẩu ra 11 thị trường.

“Đây cũng là nhà máy kiểu mẫu với sản xuất tự động gần như hoàn toàn sản phẩm đạt chuẩn TGA-GMP của Úc, là nơi Sanofi Việt Nam đặt trung tâm nghiên cứu duy nhất của cả tập đoàn ở khu vực Đông Nam Á,” ông Emin Turan nói. Nhà máy Sanofi SHTP là một trong số khoảng 10 nhà máy sản xuất dược phẩm tại Việt Nam đạt chuẩn EU-GMP và tương đương, sản xuất thuốc nhóm 1 và 2 tham gia đấu thầu thuốc cho các bệnh viện.

Trong ngành dược phẩm Việt Nam, nét chấm phá nổi bật nhất trong 10 năm qua là việc các công ty dược nước ngoài lần lượt thâu tóm các nhà sản xuất dược phẩm nội địa. Một trong các thương vụ sớm nhất diễn ra từ năm 2011, CFR International SPA, tập đoàn dược từ Chile mua cổ phần và sở hữu gần 45% cổ phần Domesco, một công ty dược nổi tiếng.

Sau khi Abbott Laboratories thâu tóm CFR, tập đoàn cung cấp các dịch vụ y tế và các thiết bị chăm sóc sức khỏe đa quốc gia có trụ sở tại Hoa Kỳ này tiếp tục nâng tỉ lệ sở hữu tại Domesco, hiện kiểm soát trên 51% cổ phần, biến công ty Việt Nam trở thành thành viên trực thuộc. Vào năm 2019, đến lượt Dược Hậu Giang, công ty dược nội địa dẫn đầu về doanh thu trở thành thành viên của Taisho khi tập đoàn dược phẩm đến từ Nhật Bản kiểm soát công ty Việt Nam với việc sở hữu chi phối 55% cổ phần.

Các thương vụ nổi bật khác trong làn sóng M&A công ty dược nước ngoài với công ty dược nội địa như tập đoàn STADA Service Holding B.V (Đức) kiểm soát 99,5% cổ phần tại Pymepharco, công ty dược có trụ sở tại Phú Yên; tập đoàn SK (Hàn Quốc) thông qua hai quỹ SK Investment Vina I Pte. Ltd. và SK Investment Vina III Pte. Ltd. kiểm soát 70% cổ phần tại Imexpharm, một trong các công ty dược có năng lực sản xuất tốt nhất và đang tiếp tục chào mua công khai nâng tỉ lệ sở hữu; hai nhà đầu tư Hàn Quốc sở hữu hơn 40% cổ phần tại Traphaco, công ty đông dược lớn nhất Việt Nam; ASKA Pharmaceutical Ltd sở hữu 24,9% cổ phần tại Dược Hà Tây.

Tại sao Việt Nam? Báo cáo phân tích ngành dược của FPTS lý giải Việt Nam có các ưu thế về chi phí sản xuất rẻ, dân số đông và vị trí địa lý thuận lợi có thể trở thành bàn đạp xuất khẩu sản phẩm ra nhiều quốc gia trong khu vực. Trong đó M&A là con đường phổ biến để rút ngắn thời gian thâm nhập, tận dụng sẵn có cơ sở vật chất của công ty mục tiêu. “Chi phí sản xuất tại Ấn Độ và Trung Quốc tăng dần kèm với chính sách thắt chặt việc bảo vệ môi trường nên các tập đoàn dược phẩm lớn trên thế giới có xu hướng chuyển dịch sản xuất sang khu vực ASEAN mà trọng điểm là Việt Nam và Indonesia, quốc gia có các lợi thế tương tự Trung Quốc và Ấn Độ giai đoạn ban đầu,” báo cáo của FPTS nhận định.

Trở lại với Sanofi, ông Emin Turan cho biết khác với một số công ty nước ngoài sản xuất thuốc ở nhà máy chủ yếu là generic (thuốc tương tự biệt dược gốc mà các công ty dược khác được phép sản xuất sau khi loại thuốc đó hết thời hạn bảo hộ phát minh), tại Việt Nam, Sanofi sản xuất cả thuốc generic lẫn thuốc patent (thuốc bản quyền sáng chế). Ngoài ra Sanofi còn đang nhận gia công dược phẩm, kể cả thuốc patent lẫn generic cho một số hãng dược không có nhà máy ở Việt Nam.

CEO Sanofi Việt Nam cho biết công ty có kế hoạch mở rộng sản xuất để phục vụ cho mục tiêu xuất khẩu sang các thị trường bao gồm Hàn Quốc, Malaysia, Singapore và Úc. Sanofi Việt Nam đang thay thế cơ sở của Sanofi Indonesia làm trung tâm nghiên cứu sản xuất chính trong chuỗi cung ứng dược phẩm khu vực lẫn toàn cầu của tập đoàn này.

Một trong số các nguyên nhân lựa chọn Việt Nam làm trung tâm nghiên cứu sản xuất là chất lượng của nhân lực chuyên môn ở Việt Nam đứng ở hạng đầu khu vực, trong khi năng suất lao động đang tăng nhanh chóng. “Đặc điểm của ngành dược phẩm là tuy tự động hóa cao nhưng luôn cần yếu tố con người. Tôi nghĩ về trình độ, kinh nghiệm, nhân lực ở Việt Nam ngang ngửa bất kỳ đâu trên thế giới, ít nhất là những nơi tôi từng có dịp làm việc,” ông nói.

Thị trường chăm sóc sức khỏe Việt Nam quy mô khoảng 10 tỉ đô la Mỹ vào năm 2020, tăng gấp đôi so với năm 2015. Theo hãng nghiên cứu thị trường IBM, quy mô thị trường có thể đạt hơn 16 tỉ đô la Mỹ vào năm 2026. Lĩnh vực này cũng có mức tăng trưởng 2%. Vai trò trung tâm sản xuất của tập đoàn Sanofi tại Việt Nam chỉ bị chia sẻ một phần với Singapore khi dự án nhà máy sản xuất vaccine trị giá 400 triệu đô la Mỹ, lớn nhất châu Á, tới đây sẽ được đặt ở quốc đảo này.

Do ảnh hưởng đại dịch COVID-19, đặc biệt là giai đoạn giãn cách xã hội giữa năm 2021, tình hình kinh doanh của Sanofi Việt Nam kém khả quan. Trước khi đại dịch bùng phát, trung bình mỗi năm Sanofi Việt Nam tăng trưởng khoảng 7-8%, cao hơn tốc độ tăng trưởng trung bình của ngành dược.

Tuy nhiên, theo lãnh đạo Sanofi, năm 2021, lần đầu tiên sau nhiều năm, hoạt động kinh doanh của công ty co lại, giảm đi 3%. Nhưng hai năm dịch bệnh làm đứt gãy chuỗi cung ứng trên toàn thế giới cũng là dịp Sanofi tận dụng để củng cố kế hoạch chuyển hướng về thương hiệu, tầm nhìn và chiến lược tăng trưởng, đồng thời củng cố chiều sâu cho các hoạt động kinh doanh tại Việt Nam.

Tháng 7.2022, Sanofi đưa kho chứa đạt chuẩn GSP ở Long An vào hoạt động, tận dụng vị trí thuận lợi nằm lân cận TP.HCM, gần cảng biển và đường hàng không quốc tế, phục vụ chiến lược phát triển dài hạn của Sanofi ở Việt Nam sau hai năm tái cơ cấu của tập đoàn mẹ trên toàn thế giới. “Sản xuất thuốc đạt chuẩn cao nhất bao gồm cả khâu lưu kho sao cho không hạ thấp chất lượng thuốc theo thời gian, chúng tôi tự hào vì chỉ mất 13 tháng để hoàn thành toàn bộ công trình này, tính cả giai đoạn gián đoạn vì dịch bệnh,” ông Emin Turan cho biết.

Ngành dược Việt Nam trải qua hai năm gặp không ít khó khăn khi đứt gãy chuỗi cung ứng, giá nguyên liệu và vận chuyển tăng cao, cùng đó là các quy định phòng chống dịch bệnh của chính phủ khiến kênh phân phối và hoạt động sản xuất gặp khó khăn. Khi dịch bệnh được kiểm soát, các hoạt động kinh tế trở lại bình thường, ngành dược nói chung và Sanofi nói riêng kỳ vọng việc kinh doanh phục hồi. “Chúng tôi hi vọng năm 2022 với sự phục hồi chung của thị trường, sẽ là năm chúng tôi lấy lại đà tăng trưởng của năm 2019,” ông Emin Turan nói.

Bản in theo tạp chí Forbes Việt Nam số 109, tháng 9.2022