Chó sẽ sống lâu hơn nữa: khám phá startup kéo dài tuổi thọ chó cưng.

Tuổi thọ của chó tương đối ngắn. Một chú chó giống Labrador sống cùng gia đình có thể thọ đến 14 tuổi. Những giống lớn như Bernese Mountain Dog thì may mắn lắm mới sống tới chín tuổi. Halioua cho rằng chúng xứng đáng có thêm vài năm tuổi thọ. Là nhà khoa học từng theo học tiến sĩ tại Oxford và là cựu chánh văn phòng của quỹ đầu tư mạo hiểm đầu tiên chuyên về công nghệ sinh học kéo dài tuổi thọ, cô đã dành gần sáu năm để xây dựng Loyal, startup đặt trụ sở tại San Francisco, chuyên phát triển thuốc trì hoãn quá trình lão hóa ở chó bằng cách điều chỉnh sự mất cân bằng trao đổi chất và hormone trước khi nó trở thành bệnh lý. Viên thuốc đầu tiên của Loyal, có vị thịt bò, có thể sẽ ra mắt vào năm 2026 với tiềm năng kéo dài tuổi thọ cho chó – và có thể cả con người.

“Tôi nhận ra rằng nếu áp dụng điều này cho con người thì sẽ tốn hàng tỷ USD, lại còn vướng vấn đề bản quyền cùng đủ loại rào cản khác. Nhưng với chó thì khả thi hơn,” Halioua, 30 tuổi, chia sẻ. Chú chó Della của cô – một bé Rottweiler lai đã già, được nhận nuôi cách đây ba năm.

Loyal hiện chưa có doanh thu, nhưng đã ghi nhận một số bước tiến ban đầu trong quá trình làm việc với FDA. Theo chương trình phê duyệt có điều kiện dành cho thuốc thú y mới, công ty kỳ vọng có thể thương mại hóa loại thuốc đầu tiên trong năm tới. Loại thuốc này điều chỉnh quá trình trao đổi chất ở những chú chó lớn tuổi (từ 10 năm trở lên), mô phỏng chế độ ăn ít calorie – vốn được chứng minh có khả năng kéo dài tuổi thọ. Loyal cũng đang phát triển thuốc dạng viên và dạng tiêm nhắm vào các giống chó to, nhằm kéo dài vòng đời bằng cách hạn chế hormone tăng trưởng – một tình trạng thường gặp ở chó lớn nhiều hơn chó nhỏ.

Halioua đã huy động được 135 triệu USD vốn cổ phần (cùng 20 triệu USD nợ đầu tư mạo hiểm) từ các nhà đầu tư như Bain Capital, First Round, Khosla Ventures và Valor Equity Partners, định giá Loyal ở mức 425 triệu USD.

Thị trường mà Loyal nhắm tới là vô cùng lớn. Theo Hiệp hội Thú y Hoa Kỳ, nước này hiện có gần 90 triệu con chó sống trong khoảng 60 triệu hộ gia đình. Năm ngoái, các gia đình này đã chi trung bình 1.852 USD cho thú cưng, tăng 6% so với 2023. Nếu được chấp thuận, dược phẩm của Loyal có thể nhanh chóng tạo ra doanh thu hàng trăm triệu USD.

Đó là lý do Loyal góp mặt trong danh sách Những công ty khởi nghiệp tỷ đô tiếp theo, bảng xếp hạng thường niên của Forbes về 25 công ty có khả năng sớm đạt định giá tỷ đô. Dù ngành trí tuệ nhân tạo đang thống lĩnh danh sách năm nay, Loyal là minh chứng cho thấy con đường thành công của các công ty khởi nghiệp không chỉ giới hạn ở AI. “Có những điều quan trọng tới mức nhất định phải thử. Loyal là một trong số đó, và dường như họ đang đi đúng hướng,” nhà đầu tư Vinod Khosla nhận định. Ông cũng đã đầu tư vào ít nhất 10 công ty trong lĩnh vực kéo dài tuổi thọ. Ông cũng đang nuôi giống chó Newfoundland, loài chó khổng lồ nặng tới 150 pound.

Hiện Loyal mới chỉ tập trung vào chó, nhưng công ty kỳ vọng một ngày nào đó sẽ mở rộng sang con người – một thị trường lớn hơn nhiều. Tuy nhiên, đó lại là bài toán không đơn giản. Việc phát triển thuốc kéo dài tuổi thọ cho chó đã ngốn khoảng 25 triệu USD và mất đến năm năm. Còn với con người, chi phí có thể lên tới 1 tỷ USD và kéo dài hơn 10 năm. Thêm vào đó, lĩnh vực này ở con người còn bị “phủ bóng” bởi những tuyên bố quá đà, thực phẩm chức năng chưa được kiểm chứng và cả những phòng khám thiếu uy tín.

“Khi nói về thuốc trường thọ, người ta nghĩ ngay đến thuốc của lang băm, các tỷ phú nuôi mộng trường sinh, hoặc những tuyên bố cường điệu. Tuy nhiên, cách tiếp cận của Loyal đa chiều và tinh tế hơn,” Halioua cho biết. Cô tin rằng khoa học sẽ giành phần thắng. “Tôi nghĩ công chúng sẽ bất ngờ khi biết rằng họ có thể đưa chó đến bác sĩ thú y và được kê đơn thuốc kéo dài tuổi thọ. Rồi họ sẽ tự hỏi: ‘Sao bà tôi lại không có thứ này?’”

•  •  •

Halioua, được vinh danh trong danh sách Forbes 30 Under 30 năm 2022 ở hạng mục Khoa học, lớn lên tại Austin, Texas. Mẹ cô là một người nhập cư gốc Ma-rốc, sở hữu bằng tiến sĩ về dinh dưỡng, trong khi cha cô là một thợ mộc người Đức. Gia đình Halioua định cư tại Austin vào giai đoạn thành phố này vẫn còn mang đậm phong cách hippie, trước khi trở thành “thủ phủ Tesla” như hiện nay.

Tuổi thơ của Halioua gắn với một “vườn thú mini” trong nhà, nơi có hơn 10 con mèo, nhiều chó cùng vô số động vật hoang dã được cứu hộ. “Chúng tôi thường xuyên chăm sóc mèo con, sóc con, thú có túi, rùa và cả những chú chim bị gãy cánh,” cô hồi tưởng.

Ban đầu, Halioua theo học ngành mỹ thuật tại Đại học Texas ở Austin. Nhưng rồi cô sớm nhận ra niềm đam mê thật sự của mình lại là khoa học. Những giờ miệt mài trong phòng thí nghiệm, cùng hai mùa hè nghiên cứu bệnh lý thần kinh tại Viện Nghiên cứu Tái tạo Y học Stanford (San Diego), đã thôi thúc cô đặc biệt quan tâm đến y học dự phòng và lĩnh vực kéo dài tuổi thọ.

“Tất cả mọi người đều nói ‘không được đâu’, nhưng tôi cho rằng ‘được đấy.’”

---

“Thật vô lý khi chúng ta cứ chờ bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh nan y rồi mới can thiệp,” cô nói. “Chúng ta đâu có đợi đến khi động cơ xe bốc khói giữa đường cao tốc mới đem đi bảo dưỡng. Cơ thể con người cũng vậy, phải được chăm sóc thường xuyên.”

Tháng 1.2018, khi đang làm nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Oxford với đề tài kinh tế y tế của liệu pháp gene, Halioua tham gia quỹ đầu tư mạo hiểm Longevity Fund ở San Francisco. Một năm sau, cô quyết định rời Oxford để tập trung hoàn toàn cho sự nghiệp. Chính tại Longevity Fund, Halioua tiếp xúc với công trình nghiên cứu cho thấy chỉ cần một biến đổi nhỏ trong bộ gene cũng đủ để kéo dài vòng đời của một loại giun tròn.

Sau đó, cô tiếp tục tìm hiểu công trình nghiên cứu kéo dài 14 năm của Viện Purina trên chó Labrador, và phát hiện rằng việc cắt giảm 25% lượng thức ăn có thể giúp kéo dài thêm gần hai năm tuổi thọ. Đến nay, Halioua còn xăm hình một chú Labrador, một con chuột và một con giun trên cánh tay – ba biểu tượng cho các nghiên cứu thành công nhất trong lĩnh vực kéo dài tuổi thọ. “Sinh học này đã tồn tại hàng thập kỷ,” cô cho biết. “Tôi thực sự bị cuốn hút, thậm chí ám ảnh, nhưng vẫn chưa ai biến nó thành dược phẩm.”

Năm 2019, cô gặp được Greg Rosen, một nhà đầu tư cùng chung chí hướng và nay là đối tác tại BoxGroup. Ban đầu, Rosen quan tâm đến ý tưởng lập công ty nhân bản chó dựa trên nghiên cứu từ Hàn Quốc. Nhưng tại Philz Coffee trên phố Folsom (San Francisco), Halioua đã thuyết phục ông chuyển hướng: “Tôi chẳng biết gì về nhân bản chó. Tất cả công việc của tôi xoay quanh tuổi thọ. Vậy tại sao lại không làm một doanh nghiệp kéo dài tuổi thọ cho chó?” Rosen kể lại: “Trong sáu tháng, chúng tôi cùng mổ xẻ ý tưởng. Cả hai đều tự hỏi: điều này liệu có khả thi về mặt công nghệ, và chúng ta có thể huy động được vốn không?”

Đến tháng 1.2020, Loyal chính thức ra đời với 4,5 triệu USD vốn hạt giống và mục tiêu duy nhất: phát triển loại thuốc đầu tiên giúp kéo dài tuổi thọ. “Ai cũng bảo không làm được,” Halioua nhớ lại. “Nhưng tôi thì tin là có thể.”

Ý tưởng khởi đầu của Halioua là phát triển một liệu pháp gene dạng tiêm một lần để làm chậm quá trình lão hóa ở chó lớn, dựa trên cơ chế ức chế hormone tăng trưởng. Tuy nhiên, liệu pháp gene có chi phí quá cao đối với đa số chủ nuôi, trong khi tiêm một lần cũng tiềm ẩn rủi ro đáng kể. “Nếu xác suất chỉ 1/1.000 gây tử vong cho chó, tôi cũng sẽ không lựa chọn cho chính thú cưng của mình,” cô khẳng định.

Sau đó, cô chuyển hướng sang các giải pháp truyền thống hơn: thuốc uống và thuốc tiêm, không tác động vĩnh viễn đến gene. Những sản phẩm này vừa có chi phí thấp hơn, vừa dễ kiểm soát rủi ro. Loyal hiện chưa công bố giá bán, song Halioua ước tính sẽ ở mức tương đương thuốc phòng giun tim hoặc thuốc viêm khớp – dưới 150 USD/tháng.“Tôi không có ý định ‘chặt chém’ ai cả,” Halioua nhấn mạnh.

Cơ hội đến vào năm 2019, khi FDA mở rộng chương trình phê duyệt có điều kiện cho các loại thuốc thú y cải tiến. Chính sách này cho phép doanh nghiệp như Loyal được thương mại hóa sản phẩm sau khi chứng minh độ an toàn và năng lực sản xuất, cho dù chưa thể khẳng định hiệu quả tuyệt đối. Trong vòng năm năm kể từ khi phê duyệt, công ty sẽ phải tiếp tục thử nghiệm lâm sàng để hoàn tất bằng chứng hiệu quả.

Tháng hai vừa rồi, Loyal đạt một cột mốc quan trọng khi Trung tâm Thú y thuộc FDA xác nhận công ty có “cơ sở hợp lý” để tin rằng loại thuốc đầu tiên mô phỏng chế độ ăn giảm calorie thật sự mang lại hiệu quả.

Khi đó, Halioua đang ở Panama dự đám cưới cùng bạn trai (nay là hôn phu). Đang ngồi trong hồ bơi, cô bất ngờ nhận được tin nhắn từ nhóm pháp lý qua Slack. Cô kêu lên đầy phấn khích, đến mức ai cũng tưởng rằng cô vừa được cầu hôn. “Chắc họ nghĩ tôi đúng kiểu người Mỹ ồn ào,” cô bật cười. “Thấy tôi ăn mừng, họ còn mang champagne tới. Có lẽ ai cũng tưởng tôi vừa đính hôn thật.”

Trong khi đó, tại phòng khám thú y Barlow Trail ở Sandy, bang Oregon, gần núi Hood, bác sĩ Jaime Houston đã tuyển được 105 chú chó tham gia nghiên cứu loại thuốc đầu tiên của Loyal. Loại thuốc này giúp điều chỉnh trao đổi chất ở chó già để kéo dài tuổi thọ. “Đa số chủ nuôi có chó lớn tuổi đều rất hứng thú. Có đến 9/10 người đồng ý cho chó tham gia nghiên cứu,” bác sĩ Houston chia sẻ.

“Bệnh nhân” đầu tiên được uống thuốc là Boo, một chú chó whippet 11 tuổi tại bệnh viện thú y Dauphin County ở Harrisburg, bang Pennsylvania, vào tháng 12.2023. Đến nay, công trình nghiên cứu áp dụng cả hai phương pháp phổ biến “mù đôi” (double-blind) và “giả dược” (placebo) này dự kiến kéo dài năm năm, có sự tham gia của 1.300 chú chó trên khắp 70 phòng khám khắp nước Mỹ, trở thành thử nghiệm lâm sàng lớn nhất từ trước đến nay dành cho vật nuôi.

Hiện Halioua đang phát triển loại thuốc thứ hai, tập trung vào những giống chó lớn. Dạng viên nén của loại thuốc này sử dụng một phân tử được phát triển bởi Crinetics Pharmaceuticals – công ty đã niêm yết trên sàn chứng khoán. Ban đầu, phân tử này được thiết kế để điều trị rối loạn hormone tăng trưởng ở người.

 “Bên họ nảy ra ý tưởng ứng dụng cho chó lớn, còn tôi lại có sẵn hợp chất. Thế là chúng tôi hợp tác,” Steve Betz, đồng sáng lập kiêm giám đốc khoa học của Crinetics, nhớ lại. Tin đáng mừng là hợp chất này đã được thử nghiệm trên chuột và chó, cho thấy khả năng giảm hormone tăng trưởng.

Dù những loại thuốc này có thể mở ra cánh cửa cho các liệu pháp kéo dài tuổi thọ ở người, Halioua tin rằng trước mắt, chúng sẽ thay đổi cuộc sống của hàng triệu người Mỹ đang sống cùng những chú chó già – những người chỉ mong có thêm chút thời gian bên cạnh thú cưng. “Tôi chưa bao giờ lo lắng rằng mình có thể sai,” cô nói. “Tôi tin thế giới sẽ sớm đi theo hướng này.” 

Năm nay đánh dấu lần thứ 11 Forbes hợp tác cùng TrueBridge Capital Partners để tìm kiếm những “kỳ lân tương lai”. Điều kiện để góp mặt trong danh sách khá rõ ràng: startup phải có quỹ đầu tư hậu thuẫn, đặt trụ sở tại Mỹ và hiện được định giá dưới một tỷ USD. Không bất ngờ khi trí tuệ nhân tạo thống trị danh sách năm nay: 20/25 công ty đều tập trung vào AI, với ứng dụng trải dài từ quân sự, kế toán cho đến y tế. Những thành tích huy hoàng trong quá khứ khiến danh sách này càng thêm xứng đáng để dõi theo. Trong số 250 doanh nghiệp từng được vinh danh, có tới 140 công ty (56%) đã trở thành kỳ lân, bao gồm DoorDash, Figma và Anduril. Ngoài ra, 42 công ty khác đã được thâu tóm; chỉ 2 công ty IPO nhưng định giá dưới một tỷ USD. Và chỉ có năm công ty, tương đương 2%, là sụp đổ hoặc ngừng hoạt động.

Xem đầy đủ danh sách tại: https://www.forbes.com/sites/amyfeldman/2025/08/12/next-billion-dollar-startups-2025/

Năm 2012, khi Surbhi Sarna bắt đầu gây quỹ cho nVision Medical – startup chuyên điều trị ung thư buồng trứng – cô phải chật vật mới gom đủ 500.000 USD. Sáu năm sau, Sarna bán công ty với giá 275 triệu USD, rồi dành 5 năm tiếp theo làm đối tác tại Y Combinator. Lần này, việc huy động vốn diễn ra thuận lợi hơn nhiều: Sarna gọi được 30 triệu USD vốn hạt giống cho Collate, startup có trụ sở tại San Francisco. Sứ mệnh của Collate là dùng AI để tự động hóa thủ tục giấy tờ trong ngành khoa học đời sống, từ hồ sơ thử nghiệm lâm sàng đến các giấy phép của FDA. “Những thứ từng mất vài tháng, giờ có thể xử lý chỉ trong vài ngày,” Sarna (39 tuổi) cho biết. Doanh thu của Collate dự kiến đạt một triệu USD trong năm nay.

Dean Leitersdorf mang trong mình khát vọng táo bạo: xây dựng một phòng thí nghiệm AI đa năng có thể sánh vai cùng OpenAI, Anthropic và Google. Startup của anh mang tên Decart, lấy cảm hứng từ triết gia Pháp thế kỷ 17 René Descartes, người được biết đến với câu nói “Tôi tư duy, tức là tôi tồn tại”. Theo Leitersdorf, 26 tuổi, tiến sĩ khoa học máy tính: “Đó là câu nói đậm chất AI nhất mà bạn có thể hình dung.”

Với niềm tin vào thế mạnh nhân tài từ quê hương Israel, Leitersdorf kỳ vọng Decart có thể tạo dựng lợi thế cạnh tranh trước những tập đoàn khổng lồ. Sản phẩm đầu tiên của công ty tập trung vào hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu hiệu suất chip AI. Năm ngoái, Decart đã thu hút sự chú ý khi mô hình Oasis do họ phát triển tạo ra một phiên bản Minecraft hoàn toàn bằng AI. 

Alberto Lacaze (55 tuổi) và Karl Murphy (65 tuổi) đã dành gần hai thập niên nghiên cứu công nghệ tự hành, ứng dụng cho hơn 50 loại phương tiện, từ xe buýt dân sự đến phương tiện quân sự. Hiện tại, startup Forterra của họ đã ký hợp đồng 93 triệu USD với quân đội Mỹ để chế tạo robot rà phá mìn, đồng thời tham gia dự án phát triển bệ phóng tên lửa tự hành cho Thủy quân lục chiến. “Việc loại bỏ yếu tố con người khỏi cabin không chỉ nâng cao mức độ an toàn cho binh sĩ mà còn mang lại lợi ích lớn về tiêu hao nhiên liệu,” CEO Josh Araujo (45 tuổi) cho biết. Ông tiếp quản vị trí lãnh đạo từ Lacaze vào năm 2022. “Khi không cần đến lớp giáp nặng và động cơ công suất lớn, toàn bộ thiết kế phương tiện có thể được tái định hình theo hướng hoàn toàn mới.”

Khoảng 20 công ty kiến trúc hiện dùng phần mềm mới hai năm tuổi của Amar Hanspal để thiết kế tòa nhà và kết cấu phức tạp, đồng thời cộng tác trực tiếp trên cùng một nền tảng. Giới trong ngành ví phần mềm này như “Figma cho kiến trúc sư”. Công cụ này được huấn luyện trên hàng nghìn bản vẽ và dữ liệu công khai, sử dụng AI để tạo bản vẽ 3D sau khi kiến trúc sư nhập thông tin chi tiết như số phòng họp, chiều cao trần, vị trí cửa sổ. Trước khi sáng lập Motif, Hanspal (61 tuổi) đã có 15 năm gắn bó với “ông lớn” Autodesk, phần mềm ngành xây dựng có doanh thu 5,5 tỷ USD năm 2024. “Con người đang thiết kế những tòa nhà thông minh. Chúng tôi muốn xây dựng một hệ thống trí tuệ có thể hỗ trợ họ,” Hanspal chia sẻ.

Dù có lượng người theo dõi đông đảo, nhiều nhà sáng tạo nội dung vẫn loay hoay vì chưa có nguồn thu ổn định. Stan ra đời để giải quyết bài toán đó: giúp các nhà sáng tạo trực tiếp kiếm tiền từ người hâm mộ thông qua cửa hàng online tích hợp trên trang cá nhân mạng xã hội. Kể từ sau vòng gọi vốn 5 triệu USD từ Forerunner Ventures vào năm 2022, công ty cho biết đã duy trì lợi nhuận. Giờ đây, các nhà sáng tạo có thể dễ dàng bán mọi thứ, từ sản phẩm cá nhân hóa đến dịch vụ huấn luyện online – tất cả chỉ với vài cú nhấp chuột.

Biên dịch: Hoàng Thi — Nội dung đã được đăng trên Tạp chí Forbes Việt Nam số tháng 9/10.2025