U30 Forbes Việt Nam 2022: Chloe Uyên Trần với giấc mơ thời trang bền vững

“Từ lúc thiếu niên, tôi có sở thích săn những bộ đồ đã qua sử dụng từ các thương hiệu nổi tiếng, và luôn tò mò vì sao thời trang cũ từ nước ngoài vẫn được ưa chuộng ở những thị trường như Việt Nam,” Chloe Uyên Trần – đồng sáng lập TômTex mở đầu cuộc trò chuyện trực tuyến với Forbes Việt Nam từ New York, Hoa Kỳ. Những ngày đi lùng sục trang phục ở các chợ quần áo cũ tại Đà Nẵng đã nuôi dưỡng niềm yêu thích thời trang của cô gái sinh năm 1993.

Khi Uyên Trần sang Mỹ du học năm 2012, cô giấu gia đình suốt hai năm đầu đại học để theo đuổi ngành thiết kế thời trang, trong khi cha mẹ mong muốn cô chọn các ngành như kinh tế hay kỹ thuật. Tốt nghiệp đại học Mỹ thuật San Francisco, Uyên Trần chuyển đến kinh đô thời trang New York và làm việc cho thương hiệu Alexander Wang. Sự trải nghiệm thực tế giúp cô có câu trả lời về cách thức các công ty sản xuất những sản phẩm thời trang bán chạy từ thị trường này đến thị trường khác trong thời gian dài. Tuy nhiên quá trình đó cũng khiến cô nhận ra vấn đề lớn của ngành công nghiệp thời trang: ô nhiễm môi trường.

Cơ quan điều phối các hoạt động Môi trường của Liên hiệp quốc (The United Nations Environment Programme) cho biết khoảng 60% các loại vật liệu dùng để sản xuất ra quần áo là từ nhựa – loại rác thải rất khó phân hủy sau khi đã sử dụng. Mong muốn tìm ra con đường làm thời trang bền vững hơn, Uyên dừng công việc thiết kế thời trang và chuyển sang nghiên cứu. Cô theo học thạc sĩ ngành Thiết kế vật liệu tại học viện Thiết kế Parsons – một trong những ngôi trường danh giá nhất trong lĩnh vực thời trang ở Mỹ.

Quá trình nghiên cứu giúp Uyên nhận thấy có thể tận dụng nguồn chitosan – chất dẻo sinh học (bio polymer) có trong vỏ hải sản hoặc nấm để tạo ra loại vật liệu mới có thể thay thế cho da tự nhiên và da nhân tạo. Nếu thành công, ứng dụng của vật liệu này có thể vượt ra khỏi lĩnh vực thời trang, áp dụng trong sản xuất bao bì, nội thất hay các thiết kế công nghiệp khác. Khi thành phẩm từ vật liệu hết tuổi thọ, nó có thể được tái chế hoặc phân hủy sinh học, hạn chế được tác hại tới môi trường. “Biến đổi khí hậu ngày càng trầm trọng và cấp thiết, không riêng ngành dệt may mà tất cả những ngành công nghiệp đều chuyển đổi và thích nghi theo xu hướng bền vững. Tôi tự tin vật liệu sinh học từ chitosan là giải pháp cho tương lai,” nhà thiết kế trẻ nói.

Sản xuất thành công mẫu vật liệu đầu tiên trong phòng thí nghiệm của trường Parsons, cô đưa ý tưởng này vào luận văn tốt nghiệp thạc sĩ và tham gia một số cuộc thi về đổi mới sáng tạo ở Hoa Kỳ. Theo Uyên, sự khác biệt lớn nhất của mẫu vật liệu sinh học này là sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào – phụ phẩm nông nghiệp để tạo nên loại vật liệu sinh học thân thiện với môi trường.

Ý tưởng mang tính ứng dụng cao và có thể giải quyết được bài toán môi trường giúp cô lọt vào vòng chung kết LVMH Innovation Award 2021 (giải thưởng từ tập đoàn LVMH ủng hộ các sáng kiến mới có sáng tạo, đổi mới và tinh thần kinh doanh trên thế giới.) Đồng thời, loại vải sinh học thay thế da cũng nhận huy chương vàng tại IDEA (Idea Sustainable Award) – giải thưởng dành cho các thiết kế trong nhiều lĩnh vực bao gồm chiến lược thiết kế, xây dựng thương hiệu và tương tác kỹ thuật số cùng một số giải thưởng lớn khác trong ngành thời trang.

Danh sách Under 30 Forbes Việt Nam năm 2022
Trần Công Minh: Nghiên cứu theo từng nhịp thở
Lê Yên Thanh: Lập trình cho cuộc sống

“Tôi chưa hề nghĩ tới việc thành lập công ty, cho tới khi nhận được một số giải thưởng và bắt đầu có những nhà đầu tư ngỏ ý hợp tác,” Uyên Trần nhớ lại. Sau khi nhận 1,7 triệu đô la Mỹ từ SOSV, Gaingel/C3, Climate Tech VC cho 10% cổ phần, Uyên quyết định thành lập TômTex. Uyên Trần mời Atom Nguyễn – người bạn thân nhiều năm đồng sáng lập TômTex để đảm nhiệm việc hoạch định chiến lược kinh doanh. Ở TômTex, Uyên giữ vai trò CEO và trực tiếp nghiên cứu phát triển sản phẩm, trong khi Atom với kinh nghiệm làm việc ở những tập đoàn công nghệ lớn tại Silicon giữ vai trò giám đốc vận hành (COO).

Hiện nguồn nguyên liệu chính sản xuất ra loại vật liệu sinh học là từ vỏ tôm – phụ phẩm nông nghiệp phổ biến ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Theo Uyên, Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới, đồng nghĩa với việc có đủ nguồn vỏ tôm để chiết xuất ra chitosan. Bên cạnh các lý do khách quan như nguyên liệu dồi dào, chi phí sản xuất thấp và chất lượng ổn định, Uyên nói cô mong muốn được làm gì đó cho quê hương. “Là người Việt, tôi muốn đưa hoạt động kinh doanh của mình khởi đầu ở Việt Nam.”

Ngày 15.11.2021, TômTex ký biên bản ghi nhớ (MoU) với Vietnam Food – công ty tại Việt Nam chuyên thu gom và xử lý phụ phẩm tôm, gồm đầu và vỏ tôm, hướng tới mục tiêu cùng phát triển các giải pháp ứng dụng chitosan từ phụ phẩm tôm trong ngành dệt may và thời trang. TômTex – tên của doanh nghiệp được ghép từ chữ “tôm” trong tiếng Việt và chữ viết tắt của “textile” – là cách cô khẳng định chất Việt Nam sẽ hiện diện trong sản phẩm của mình.

Tom Trần – nhà sáng lập, CEO Môi Điên – một thương hiệu thời trang Việt Nam theo đuổi phong cách bền vững, nhận xét TômTex sẽ thành công về thương mại bởi định hướng bền vững phù hợp với thời cuộc, các sản phẩm có giá trị cao về mỹ thuật và tận dụng được thế mạnh về ngành thủy sản vốn có của Việt Nam.

TômTex vẫn đang trong quá trình nghiên cứu phát triển sản phẩm, nhưng Uyên tự bạch, nhiều nhãn hàng nổi tiếng thế giới trong các lĩnh vực như thời trang, nội thất, thiết bị công nghệ liên hệ cô để hỏi về sản phẩm. Uyên Trần cho biết cô đang chuẩn bị giới thiệu bộ sưu tập từ vật liệu sinh học do TômTex sản xuất tại tuần lễ Thời trang New York tháng 9.2022. “Đó sẽ là một cột mốc quan trọng đối với chúng tôi,” cô hào hứng nói. TômTex cũng đang tiếp tục vòng gọi vốn thứ hai, mục tiêu huy động năm triệu đô la Mỹ để phát triển.

Nếu mọi chuyện diễn ra theo đúng kế hoạch, Uyên ước tính hết năm 2023 bắt đầu sản xuất và sẽ thương mại hóa vào năm tiếp theo. Cuối năm nay, TômTex sẽ sản xuất được khoảng 1.000m2 vật liệu đầu tiên, có thể tăng lên tới 10 ngàn m2 vào cuối năm sau và lên tới một triệu m2 vào cuối 2024. Cô tính toán sự khác biệt của sản phẩm TômTex, ngoài thân thiện với môi trường còn nằm ở chi phí hợp lý. Hiện chi phí sản xuất loại vật liệu này rẻ hơn khoảng một nửa so với các loại vật liệu da thông thường vì nguyên liệu từ phụ phẩm rẻ hơn và quy trình sản xuất không mất nhiều chi phí nhân công như Uyên giải thích.

Bên cạnh vai trò điều hành, Uyên trực tiếp nghiên cứu và phát triển sản phẩm. Đối với những nghiên cứu sâu về hóa học, cô có đội ngũ ba nhà nghiên cứu trẻ tham gia. Đây cũng là cơ duyên giúp họ biết tới Ross McBee – tiến sĩ ngành gen tổng hợp và vật liệu sống tại đại học Columbia, trở thành đồng sáng lập TômTex, phụ trách mảng vận hành khoa học. Uyên cho rằng một trong những thành công lớn nhất của mình là thuyết phục được Ross trở thành nhà đồng sáng lập.

Để đạt được những thành quả bước đầu, nữ CEO cho biết “thất bại không đếm xuể.” Cô từng nói chuyện với hàng trăm nhà đầu tư khi bắt đầu thành lập TômTex. Vì cô xuất phát từ ngành thời trang, các nhà đầu tư e ngại. Là phụ nữ, đến từ châu Á cũng có nhiều điểm bất lợi. Dù vậy cô luôn giữ tinh thần “không sợ hãi” để tận dụng lợi thế đang có, như tuổi trẻ, năng lượng, sự cởi mở trong tiếp nhận văn hóa và tiến về phía trước.

“Với xuất phát điểm là một nhà thiết kế không được đào tạo về khoa học chuyên nghiệp, Uyên khiến tôi ấn tượng vì đam mê và cống hiến để làm ra một loại vật liệu mới,” Atom Nguyễn chia sẻ về người bạn thân. Ở góc nhìn của một đồng sáng lập, anh nhận xét Uyên Trần là nữ lãnh đạo có tầm nhìn, “hiểu rõ ngành thời trang và luôn biết vấn đề nằm ở đâu.”

Vốn là một nhà thiết kế, Uyên nói mình “tương đối bay bổng và có tâm hồn nghệ sĩ,” cô phải điều chỉnh nhiều khi bắt đầu kinh doanh. “Tôi già hơn, bớt nữ tính và có trách nhiệm hơn,” Uyên cười nói. Cô tự nhận “đã thay đổi nhiều khi có tư tưởng lớn hơn, trưởng thành hơn khi phải tự học nhiều thứ trong thực tế vốn ‘không ai dạy.”

Sinh năm 1993, Uyên Trần sang Mỹ học và làm việc đã 10 năm. Cô nhắc nhiều tới ước mơ được gắn kết những gì mình làm với quê hương. “Tôi ấp ủ nhiều dự án để khởi xướng tại Việt Nam, sau đó phát triển rộng hơn để có thể mang văn hóa Việt đi khắp thế giới,” Uyên nói.

Bài viết theo Forbes Việt Nam số 103, tháng 3.2022, Danh sách 20 nữ quản lý chuyên nghiệp