TP.HCM hướng đến phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD)

Ông Bùi Xuân Cường, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM cho biết, trong giai đoạn 2024-2028, thành phố sẽ phát triển TOD tại 11 khu vực dọc các tuyến metro và vành đai 3, với 9 vị trí được ưu tiên triển khai ngay trong năm 2024-2025. 

“Đây là mô hình thí điểm đầu tiên ở Việt Nam, thể hiện quyết tâm của TP.HCM trong việc tiên phong áp dụng những mô hình phát triển đô thị tiên tiến trên thế giới,” ông Cường chia sẻ tại hội thảo “Giải pháp triển khai mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) tại TP.HCM” diễn ra vào ngày 25.2.2025, do UBND TP.HCM và Tổng lãnh sự quán Anh tại TP.HCM phối hợp tổ chức.

Theo quy hoạch, thành phố sẽ hoàn thành 355km đường sắt đô thị vào năm 2035, tạo mạng lưới kết nối thuận lợi cho việc triển khai các khu đô thị TOD.

Hội thảo về TOD tại TP.HCM diễn ra trong bối cảnh TP.HCM đang đối mặt với áp lực lớn về giao thông đô thị và ô nhiễm môi trường. Theo báo cáo của Cục Phát triển đô thị – Bộ Xây dựng, với tốc độ phát triển hiện tại, TP.HCM có thể mất tới 100 năm để hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị theo mục tiêu đề ra. 

Do đó, Nghị quyết 98 của Quốc hội đã tạo điều kiện cho TP.HCM thí điểm cơ chế đặc thù để phát triển mô hình TOD, mở ra cơ hội thúc đẩy phát triển đô thị bền vững.

TS Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng phòng Quản lý Hạ tầng Kỹ thuật thuộc Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, thành phố đang khẩn trương vận dụng cơ chế, chính sách đặc thù theo Nghị quyết 15/NQ-QH để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị. Tuy nhiên, việc tổ chức triển khai, phân kỳ phát triển, huy động nguồn lực và xác định khu vực ưu tiên thực hiện vẫn là những bài toán cần giải quyết.

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, bà Alexandra Smith, Tổng lãnh sự Anh tại TP.HCM cho biết, Vương quốc Anh đã đạt được nhiều thành công trong việc triển khai mô hình TOD. Hiện nay, hai bên đang hợp tác chặt chẽ để hỗ trợ TP.HCM triển khai mô hình này một cách hiệu quả.

Thông qua Chương trình Hạ tầng và Thành phố Xanh (GCIP) của Bộ Ngoại giao và Phát triển Vương quốc Anh (FCDO), các chuyên gia Anh sẽ cùng TP.HCM và Ban Quản lý đường sắt Đô thị (MAUR) áp dụng các nguyên tắc TOD vào quy hoạch đô thị, xây dựng cơ chế tài chính và đề xuất các giải pháp triển khai.

Trong hội thảo các chuyên gia cũng trình bày kinh nghiệm từ các quốc gia trên thế giới khi triển khai mô hình TOD tại các đô thị ở Luân Đôn, Toronto, New Delhi, Singapore, Hồng Kông (Trung Quốc)…

Ông Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn Nghị quyết 98, nêu ra một số thách thức khi thực hiện phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng, bao gồm quy hoạch đồng bộ, giải tỏa đền bù đất, huy động vốn, ngành công nghiệp hỗ trợ đường sắt, nguồn nhân lực… 

Ông Lịch kiến nghị thành phố cần thành lập một cơ quan quản lý chuyên trách về phát triển đường sắt đô thị với thẩm quyền và thời gian hoạt động đủ dài để đảm bảo tính hiệu quả và liên tục của các dự án, tương tự mô hình thành công tại Singapore.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA), cho rằng hiện nay Việt Nam chưa có nhiều doanh nghiệp lớn đủ năng lực đảm nhận vai trò chủ đạo trong việc phát triển hệ thống giao thông công cộng quy mô lớn như ở Nhật Bản. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp bất động sản trong nước đã có kinh nghiệm triển khai các dự án đô thị theo định hướng TOD như Nam Long, Masterise, VinGroup…

Trong đó, VinGroup đã có văn bản đề nghị UBND TP.HCM cho phép doanh nghiệp này được chi kinh phí nghiên cứu, khảo sát đề xuất phương án đầu tư tuyến metro kết nối trung tâm TPHCM với huyện Cần Giờ, kết hợp với việc xây dựng cầu Cần Giờ (kết nối huyện Nhà Bè với huyện Cần Giờ). 

Ngoài ra, Tập đoàn Sun Group cũng đề xuất làm tuyến đại lộ 8-10 làn xe hiện đại, trong đó có đường sắt nhẹ gần 100km kết nối TP HCM – Tây Ninh.

Ông Châu cũng nhấn mạnh, trong 20-30 năm qua, các doanh nghiệp bất động sản Việt Nam luôn bám sát quy hoạch giao thông, minh chứng là sự phát triển sôi động của các dự án dọc theo tuyến Metro số 1. 

“Lộ thông thì tài thông,” ông nhận xét, đồng thời nói thêm rằng, việc phát triển giao thông luôn đi kèm với sự phát triển kinh tế. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý về sự cần thiết phải tích hợp đồng bộ giữa hạ tầng giao thông và các dự án bất động sản, đặc biệt là việc tạo ra các không gian công cộng thuận tiện cho người dân tiếp cận ga metro. 

Ông Châu đơn cử, Sơn Kim Land là một trong những doanh nghiệp đã phát triển thành công các dự án bất động sản dọc theo tuyến Metro số 1, tiêu biểu là dự án The 9 Stellars.

“Sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân sẽ góp phần quan trọng vào việc hiện thực hóa mục tiêu phát triển đô thị bền vững theo mô hình TOD tại TP.HCM,” ông Châu nhận xét.

Mô hình TOD tiêu biểu tại các đô thị lớn trên thế giới:
Luân Đôn: Mô hình TOD tại Luân Đôn tập trung vào việc phát triển các khu vực xung quanh các trạm tàu điện ngầm, ga xe lửa, và các điểm kết nối giao thông công cộng. Điển hình: Canary Wharf và King’s Cross.
Toronto: TOD dựa trên hệ thống tàu điện ngầm và xe điện trên mặt đất, ví dụ như khu vực Yonge-Eglinton.
New Delhi: triển khai TOD dọc theo hệ thống tàu điện ngầm (metro), như ở khu vực Hauz Khas. Mô hình TOD ở New Delhi tập trung vào việc cung cấp nhà ở giá rẻ gần các trạm giao thông công cộng, nhằm giải quyết vấn đề nhà ở cho người lao động.
Singapore: là ví dụ điển hình về mô hình TOD tích hợp với mạng lưới MRT và các tuyến xe buýt kết nối rộng khắp, như khu Jurong East, tích hợp nhà ở, trung tâm mua sắm và văn phòng trong bán kính đi bộ, tối ưu hóa không gian và giao thông.
Hồng Kông (Trung Quốc): Hệ thống tàu điện ngầm (MTR) là xương sống của mô hình TOD, kết nối các khu dân cư, trung tâm tài chính và khu vực thương mại. Điển hình: khu vực Kowloon, Central.