Taliban hủy dự án dầu khí lớn với Trung Quốc

Ông Hamayun Afghan, phát ngôn viên của Bộ Dầu khí và Khoáng sản Afghanistan nói: “Thỏa thuận thăm dò và khai thác mỏ dầu Amu Darya liên tục bị đối tác vi phạm.”

Năm 2023, Taliban ký thỏa thuận trị giá 540 triệu USD với Công ty Dầu khí Trung Á Tân Cương (CAPEIC) của Trung Quốc, để khai thác mỏ Amu Darya phía Bắc Afghanistan. Đây là thỏa thuận lớn với nước ngoài đầu tiên, từ khi Taliban trở lại nắm quyền năm 2021.

Theo thỏa thuận, liên doanh Afchin được thành lập với 80% cổ phần do CAPEIC nắm và Công ty Dầu khí Afghanistan nắm 20% còn lại. Afchin được quyền khai thác tại các tỉnh Faryab, Jowzjan và Sar-e Pul. CAPEIC sẽ đầu tư ít nhất 150 triệu USD vào Afchin trong năm đầu tiên, tăng lên 540 triệu USD 3 năm tiếp theo và tuyển dụng 3.000 công dân địa phương.

Tại lễ ký thỏa thuận tháng 1.2023, ông Shahabuddin Delawar, quyền Bộ trưởng Dầu khí và Khoáng sản phát biểu: “Afghanistan chưa từng ký thỏa thuận kinh tế lớn như vậy, với quốc gia nào trong 50 năm qua.”

Phát ngôn viên Hamayun chia sẻ với Nikkei Asia rằng, phía Trung Quốc sau đó không đầu tư như đồng thuận, không trả tiền bản quyền khai thác khi đến hạn, không khảo sát địa chấn đầy đủ cũng như hoãn dự án cơ sở hạ tầng tại địa phương.

Theo ông Hamayun, họ đã thông báo cho giới chức Trung Quốc và gặp ban lãnh đạo công ty, nhưng phản ứng nhận về chưa tích cực.

Sau cuộc điều tra liên ngành về các vi phạm, Thủ tướng Hasan Akhund chấp nhận hủy hợp đồng.

Ông Zardasht Shams, cựu Thứ trưởng Thông tin, Văn hóa và Du lịch Afghanistan nói với Nikkei Asia: “Chấm dứt hợp đồng có thể ảnh hưởng tới mối quan hệ Taliban – Trung Quốc, nhất là về kinh tế. Sau khi tái kiểm soát quyền lực tháng 8.2021, Taliban rất nồng nhiệt với Trung Quốc về thương mại, đầu tư và tài chính. Taliban xem Trung Quốc là lựa chọn thay thế Hoa Kỳ. Tuy nhiên Trung Quốc không thể thay thế Hoa Kỳ và đồng minh. Ngay cả khi đã rút khỏi toàn bộ vào năm 2021, Hoa Kỳ vẫn giúp Afghanistan hàng tỷ USD.”

Ông Shams đề cập đến khó khăn tài chính mà Taliban đang đối mặt. Họ cần doanh thu nhằm duy trì quyền lực nên sẽ tìm nhà đầu tư khác.

Tuy vậy ông Ubaidullah Burhani, nhà nghiên cứu học thuật người Mỹ gốc Afghanistan cho rằng, hủy hợp đồng không gây rạn nứt nghiêm trọng quan hệ Trung Quốc – Taliban. Hai bên vẫn gắn kết bởi lợi ích chung. Taliban cần nâng cấp cơ sở hạ tầng, Trung Quốc có khả năng đáp ứng để tạo bàn đạp chiến lược.

Dù hủy hợp đồng, trên mặt trận ngoại giao quan hệ Taliban – Trung Quốc vẫn nồng ấm. Phó Thủ tướng Mawlvi Abdul Hanafi vừa tới thăm Côn Minh, để dự triển lãm hàng hóa Trung Quốc – Nam Á. Ông tái khẳng định sự ủng hộ của Kabul với sáng kiến “Vành đai – Con đường”, cũng như bày tỏ mong muốn 2 bên tăng cường hợp tác trên nhiều mặt.

(Biên dịch: NVP)