Thúc đẩy truy xuất nguồn gốc trong cuộc chiến chống hàng giả

Dư luận những tuần qua dậy sóng những chuyện về thuốc dỏm, sữa giả và kém chất lượng, mỹ phẩm trôi nổi, hàng nhái tràn lan trên mạng xã hội và thị trường. Thực ra tình trạng này đã tồn tại từ lâu, các cơ quan chức năng cũng đã vào cuộc nhưng tình trạng vẫn chưa thể giải quyết triệt để vì nhiều lý do.

Theo Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, hơn 34.000 vụ vi phạm liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả được phát hiện. Trong đó, các mặt hàng bị làm giả phổ biến gồm thực phẩm, dược phẩm, điện tử và thời trang.

Chỉ riêng thuốc giả, thực phẩm chức năng ở TP.HCM, Chi cục Quản lý thị trường thành phố đã kiểm tra, xử lý 178 vụ vi phạm, tạm giữ hơn 262.100 đơn vị sản phẩm thuốc tân dược các loại với tổng trị giá hơn 15,4 tỷ đồng, xử phạt hơn 2,2 tỷ đồng trong giai đoạn 2024 và 5 tháng đầu năm.

Chi cục còn tạm giữ 18.709 đơn vị sản phẩm thực phẩm chức năng các loại, xử phạt với số tiền hơn 786 triệu đồng.

Trong kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, vấn đề hàng giả, hàng nhái cũng đã được ra bàn luận. Các đại biểu cho rằng những sản phẩm giả không chỉ ảnh hưởng đến người tiêu dùng, mà còn ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất trong nước.

Vế phía cơ quan chức năng, hiện Bộ Công an phối hợp với Trung tâm Mã số, Mã vạch Quốc gia phát triển giải pháp tem chống giả điện tử dùng để vừa truy xuất nguồn gốc vừa chống hàng giả, theo chia sẻ của ông Trần Ngọc Trung, phụ trách văn phòng đại diện khu vực phía Nam, Trung tâm Mã số, Mã vạch Quốc gia.

Với sự kết hợp giữa công nghệ in – vật liệu và công nghệ số, mỗi con tem được định danh cho một sản phẩm kết nối với hệ thống quản lý mã số mã vạch nhằm đảm bảo tính minh bạch, liên tục và bảo mật cao. Tuy nhiên, ông Trung cho biết “một vấn đề đang cân nhắc hiện nay là liên quan chi phí triển khai và xem xét ngành hàng nào nên áp dụng cũng như áp dụng ở mức độ nào phù hợp.”

“Trong thời gian tới, tôi tin rằng với công nghệ phát triển như hiện nay sẽ có những giải pháp phù hợp, hiệu quả, góp phần vào cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái tràn lan trên thị trường,” ông Trung nói thêm.

Bên cạnh nỗ lực tăng cường quản lý thị trường, kiểm tra và xử phạt của cơ quan chức năng, theo ông Trung cần tăng cường hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức của người dân về cách nhận biết hàng giả, hàng nhái bán trên thị trường,

Ví dụ như đẩy mạnh truyền thông hướng dẫn người tiêu dùng hiểu được ý nghĩa của mã vạch để nhận biết xuất xứ của hàng hóa, sản phẩm. Đối với hàng nhập khẩu, nếu không có mã vạch thì đa số là hàng giả. Bởi vì các quốc gia, đặc biệt Mỹ, châu Âu, Hàn Quốc yêu cầu sản phẩm lưu thông trên thị trường đều có mã vạch để dễ quản lý, ông Trung chia sẻ.

Đồng thời, ông nói thêm dấu hiệu nhận biết thứ hai là nhìn vào mã vạch có số 893 là sản phẩm đó do Việt Nam sản xuất. Nếu những sản phẩm thực phẩm chức năng, thuốc ghi tiếng Anh, tiếng Hàn nhưng lại có số 893 trên mã vạch thì đó là hàng nhái.

Ngoài ra, ông Trung khuyến khích doanh nghiệp cũng nên triển khai hoạt động truy xuất nguồn gốc để minh bạch thông tin không chỉ có ý nghĩa trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng mà còn giúp cho việc chống gian lận xuất xứ.

Hiện hoạt động truy xuất nguồn gốc chưa bắt buộc các doanh nghiệp thực hiện ở Việt Nam. Tuy nhiên, trong thời gian tới, khi luật chất lượng sản phẩm hàng hóa bổ sung thêm quy định về hoạt động mã số, mã vạch và truy xuất nguồn gốc, đó cũng là một trong những cơ sở thúc đẩy hoạt động này phát triển.

Theo ông Phạm Văn Quân, chủ tịch HĐQT kiêm giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ Checkee, truy xuất nguồn gốc giúp doanh nghiệp xác minh được rằng giải pháp, sản phẩm của họ không bị làm giả mà còn bảo vệ thương hiệu trong và ngoài nước.