Thái Lan lo ngại khai thác đất hiếm ở Myanmar gây ô nhiễm sông ngòi

Tại thị trấn Mae Ai thuộc tỉnh Chiang Mai, thời gian qua khách du lịch khá thưa thớt trong khi nơi đây vốn nối tiếng với những ngôi đền đài và hoạt động sông nước nhộn nhịp.

Bà Muay, chủ một cửa hàng tạp hóa cho biết: “Khách du lịch đã biến mất. Doanh số bán hàng của chúng tôi giảm xuống còn 1/3 so với trước đây.”

Mọi thứ khởi phát vào đầu năm nay. Sông Kok chảy qua thị trấn, vốn trong xanh vào mùa khô, nhưng nay nước đục ngầu. Khi người dân yêu cầu kiểm tra, chính quyền phát hiện các kim loại nặng có hại như asen vượt quá mức bình thường.

Sông Kok chảy từ Myanmar vào địa phận Thái Lan rồi đổ ra sông Mê Kông. Chính quyền mở rộng kiểm tra 27 điểm tại sông Mê Kông. Hơn 1 nửa phát hiện hàm lượng asen cao bất thường. Một số nơi còn phát hiện hàm lượng mangan và chì.

Nhiều con mắt nghi ngờ các nhà máy khai thác đất hiếm bên Myanmar. Quốc gia này sở hữu lượng đất hiếm tương đối lớn. Doanh nghiệp Trung Quốc gần như độc quyền khai thác, để mang về nước chế biến phục vụ các ngành công nghiệp.

Trong 4 năm trước khi quân đội đảo chính 2021, xuất khẩu đất hiếm của Myanmar sang Trung Quốc khoảng 665 triệu USD. Tuy nhiên theo tổ chức tư vấn ISP-Myanmar, sau khi quân đội đảo chính từ 2021 đến 2024, con số tăng hơn 5 lần, lên khoảng 3,6 tỷ USD.

Tháng 5.2025, tổ chức International Rivers sử dụng hình ảnh vệ tinh đã xác định ít nhất 20 địa điểm khai thác mỏ tại bang Shan của Myanmar giáp biên giới Thái Lan.

Nhà sư Luangpor Nikhom ở Mae Ai, người thường xuyên qua lại giữa 2 nước để tham dự các nghi lễ Phật giáo chia sẻ: “Trước 2023, khu vực đó hoàn toàn là rừng rậm. Giờ đây mọi thứ đổi khác. Hoạt động khai thác quy mô lớn nằm cách biên giới Thái Lan từ 20 đến 30 km. Có những điểm khai thác rộng hàng héc ta.”

Ông Kamol, chuyên gia về môi trường tại Bộ Tài nguyên Môi trường Thái Lan nói: “Rất khó để xác định nguyên nhân gây ô nhiễm. Dòng chảy đất từ hoạt động nông nghiệp, bị lũ cuốn trôi, cũng có thể là nguyên nhân. Tuy nhiên có thể hoạt động khai thác đất hiếm tại Myanmar đóng vai trò chính.”

Chính quyền Thái Lan khuyến cáo người dân không sử dụng nước sông để uống hoặc giặt giũ. Tuy nhiên giới chuyên gia cho rằng, như vậy là chưa đủ vì sông Mê Kông chảy qua hàng loạt quốc gia, như Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam. Nơi chảy qua là vùng quan trọng về nông nghiệp của toàn cầu. Do đó các chính phủ nên gây sức ép với Myanmar và Trung Quốc, để giải quyết trước khi quá muộn.

Tại tỉnh Chiang Rai nằm trong khu vực sông Mê Kông, người dân đã phát hiện những con cá bị dị dạng có thể do nước ô nhiễm. Tất cả đều rất lo ngại về vấn đề môi trường và sinh thái.

(Biên dịch: NVP)