“Mở khóa” chính sách, kích hoạt vốn cho công nghệ

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành cuối năm 2024 đã khẳng định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là “đột phá ưu tiên hàng đầu” trong mô hình tăng trưởng mới của đất nước. 

Nghị quyết này cũng yêu cầu hoàn thiện thể chế; xóa bỏ những rào cản đang cản trở sự phát triển; sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện đồng bộ các quy định pháp luật về khoa học, công nghệ, đầu tư… để giải phóng các nguồn lực cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia. Đồng thời, Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến năm 2030, quy mô kinh tế số đạt tối thiểu 30% GDP.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam cần một hệ thống tài chính mạnh mẽ, trong đó thị trường vốn đóng vai trò trung tâm – không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn tạo niềm tin cho nhà đầu tư, giúp phát triển các doanh nghiệp tư nhân nội địa, phát triển trung tâm tài chính quốc tế và góp phần quan trọng vào việc tăng trưởng hai con số.

Các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Hoa Kỳ, Trung Quốc hay Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, cho phép các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ huy động vốn công chúng thông qua chào bán công khai lần đầu (IPO), từ đó tạo ra những “kỳ lân” – các công ty định giá hơn 1 tỷ USD.

Tại Việt Nam, dù hệ sinh thái khởi nghiệp đã phát triển nhưng số lượng kỳ lân vẫn còn hạn chế. Tính đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 kỳ lân công nghệ được công nhận: VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis – đưa Việt Nam đứng thứ ba ở Đông Nam Á, sau Singapore và Indonesia.

Chia sẻ tại tọa đàm “Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số” do Báo Nhân Dân phối hợp Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) tổ chức ngày 19.3 tại Hà Nội, Tiến sĩ Nguyễn Đức Kiên, chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện IDS, nguyên phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, để đạt được mục tiêu quy mô kinh tế số đạt tối thiểu 30% GDP, Việt Nam cần có 10 kỳ lân, nghĩa là còn thiếu 6.

“Như vậy cần đạt được 6 tỷ USD vốn tối thiểu của các doanh nghiệp này,” ông Kiên nói. Ông kỳ vọng Nghị quyết 57 sẽ tạo ra những hành lang pháp lý chắc chắn trong việc huy động vốn để đảm bảo được mục tiêu đặt ra.

Bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng giám đốc SSI Asset Management cho biết, cả năm năm 2024, Việt Nam chỉ có một đợt IPO của DNSE với lượng huy động vốn nhỏ so với Malaysia hay Indonesia. Tại các năm 2017, 2018, 2019 là thời điểm đỉnh cao của IPO tại Việt Nam và cả giao đoạn im ắng từ 2020 đến nay, đều không có doanh nghiệp công nghệ nào thực hiện. Thị trường chứng khoán vì vậy chưa phải là một kênh dẫn vốn cho các doanh nghiệp công nghệ.

Theo thống kê của SSI Asset Management, các doanh nghiệp công nghệ thông tin, doanh nghiệp công nghệ chiếm 6,3% tổng giá trị giao dịch của thị trường. Trong tổng số 1.610 công ty hiện nay đang được niêm yết và đăng ký giao dịch trên sàn chứng khoán chỉ 16 doanh nghiệp công nghệ, chiếm 1%. Đóng góp của doanh nghiệp ICT rơi vào khoảng 5-6% trong tổng nền kinh tế nước nhà.

Lý do của thực tế này là các quy định hiện hành có những việc hạn chế với các doanh nghiệp công nghệ trong việc niêm yết, giao dịch trên sàn chứng khoán để tiếp cận vốn.

Ông Minh Đỗ, đại diện Warburg Pincus chỉ ra, luật Chứng khoán đưa ra quy định doanh nghiệp không có lỗ lũy kế tại thời điểm chào bán cổ phiếu lần đầu. Nhưng với doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ, có thể lỗ lũy kế tại thời điểm muốn niêm yết nhưng vẫn có tiềm năng phát triển và thu hút được các nhà đầu tư. Ông Minh kiến nghị nên để cho nhà đầu tư tự đánh giá thay vì hạn chế đối tượng.

Từ trải nghiệm gọi vốn, bà Manisha Shah, Phó tổng giám đốc tài chính cấp cao MoMo cho biết, quá trình gọi vốn thường mất nhiều tháng và các quỹ phải chi rất nhiều tiền để nghiên cứu về các hợp đồng. Nhiều nhà đầu tư Mỹ, sau thời gian dài tìm hiểu lại quyết định không đầu tư vì lo lắng về tính thanh khoản hoặc khả năng thoái vốn trong vòng 5, 10 hoặc 15 năm.

Vì vậy, điều quan trọng là cần hoàn thiện hành lang pháp lý cũng như các chính sách để mang lại sự tin tưởng cho các bên liên quan, theo bà Minasha Shah.

Dẫn câu chuyện thành công của Hàn Quốc, nơi mỗi năm có khoảng 120 doanh nghiệp thực hiện IPO trên thị trường nhờ có luật hỗ trợ, ông Chris Chae – Giám đốc điều hành của NEXTRANS cho rằng khi nhà đầu tư nhận thấy thị trường có nhiều tiềm năng, họ chỉ cần có một cánh cửa an toàn để tham gia thị trường.

“Khi chúng ta có một thị trường với các yếu tố pháp lý tốt, đó sẽ là giải pháp mà các bên cùng có lợi. Doanh nghiệp sẽ có được vốn, nhà đầu tư có thể đầu tư khi có sự chắc chắn trong tương lai, và họ có thể yên tâm hơn,” ông Minh nói.