Doanh nhân

Động lực phát triển của kỳ lân công nghệ Indonesia Bukalapak

Rachmat Kaimuddin, CEO của Bukalapak, phải chiến đấu với các đối thủ lớn trong thị trường thương mại điện tử của Indonesia, đồng thời tìm cách vượt qua đại dịch. Đợt IPO lịch sử của công ty sẽ là lợi thế hỗ trợ cho anh.

Share
this:

Gã khổng lồ thương mại điện tử Bukalapak của Indonesia làm nên lịch sử vào ngày 6.8.2021, trở thành kỳ lân công nghệ đầu tiên niêm yết trên thị trường chứng khoán trong nước và đó cũng là đợt IPO lớn nhất từ trước đến nay trên sàn Indonesia, huy động được 1,5 tỉ đô la Mỹ. Giá trị thị trường của công ty đạt 7,6 tỉ đô la Mỹ trong vòng một giờ giao dịch đầu tiên, với giá cổ phiếu tăng tới 25% từ mức giá chào bán là 850 rupiah (sáu xu).

Đây là nỗ lực lớn để khôi phục sự hiện diện trực tuyến đang dần bị yếu thế của Bukalapak. Bukalapak đang ở vị trí thứ ba, cách xa so với hai đối thủ rất lớn – hai đơn vị dẫn đầu thị trường là Tokopedia của GoTo và Shopee của công ty Sea Ltd. có trụ sở tại Singapore.

GoTo có giá trị khoảng 30 tỉ đô la Mỹ và Sea hơn 100 tỉ đô la Mỹ. Theo công ty nghiên cứu thị trường iPrice, trong hai năm qua, trang web của Bukalapak cũng thua cả về số lượt truy cập web hằng tháng – trong quý đầu tiên, các trang web của hai công ty dẫn đầu đạt hơn 120 triệu lượt truy cập, còn Bukalapak chỉ có 34 triệu lượt.

Việc giành lại thị phần từ hai gã khổng lồ này sẽ là một thách thức lớn. Alvin Sariaatmadja, chủ tịch tập đoàn truyền thông Indonesia Emtek, cổ đông lớn nhất của Bukalapak cho biết: “Cuộc chiến thương mại điện tử đang rất khốc liệt.”

IPO giúp củng cố nguồn vốn hoạt động của Bukalapak để tham gia cuộc chiến giành lại thị phần lớn hơn trong nền kinh tế Internet đang phát triển nhanh của Indonesia. Công ty dự định sử dụng khoản tiền mới để mở rộng toàn quốc, đặc biệt là tiến vào các thành phố nhỏ hơn, nơi cạnh tranh từ hai đối thủ lớn ít gay gắt hơn.

Achmad Zaky (trái) trao quyền điều hành cho Kaimuddin vào tháng 1.2020 và trở thành cố vấn cho Bukalapak.

Bukalapak cho biết hiện họ có 105 triệu người dùng đã đăng ký, 70% trong số đó đến từ bên ngoài các thành phố lớn nhất của Indonesia. Thị trường thương mại điện tử của Indonesia tăng trưởng 54% trong năm 2020, đạt 32 tỉ đô la Mỹ tổng giá trị hàng hóa (GMV), theo báo cáo của Google, Temasek và công ty tư vấn Bain. Cũng theo báo cáo này, dự kiến GMV của Indonesia sẽ tăng lên 83 tỉ đô la Mỹ vào năm 2025.

Bukalapak công bố doanh thu tăng 26% trong năm ngoái lên 1,35 ngàn tỉ rupiah (93 triệu đô la Mỹ), nhưng khoản lỗ không có dấu hiệu giảm bớt. Công ty đã lỗ ròng 93 triệu đô la Mỹ năm 2020, vì chi phí xúc tiến bán hàng để thu hút người dùng tăng đáng kể. Cả Tokopedia và Shopee cũng chi mạnh để thu hút người dùng mới và người dùng hiện tại đến trang web của họ. Mặc dù khoản lỗ của công ty đã giảm 52% so với năm 2019, nhưng bản cáo bạch cho thấy công ty có thể không đạt lợi nhuận trong tương lai gần do nhu cầu mở rộng các dịch vụ và tiếp thị.

Bên cạnh IPO, Bukalapak còn có chiến lược mở rộng, tạo quan hệ đối tác với các công ty có thể cung cấp các dịch vụ bổ sung như giao dịch tài chính hoặc logistics. Kaimuddin cho biết: “Chúng tôi muốn duy trì tốc độ cực kỳ nhanh, sử dụng hệ sinh thái để cung cấp tất cả các dịch vụ này.”

Nền tảng Mitra Bukalapak, ra mắt vào năm 2017, cho phép các cửa hàng bán lẻ nhỏ, được gọi là warung, cung cấp các sản phẩm trực tuyến cho khách hàng không kết nối Internet. Nền tảng cũng giúp các chủ cửa hàng bổ sung hàng dự trữ bằng cách liên kết họ với các nhà phân phối.

Kaimuddin cho biết: “Chúng tôi không tuyên bố rằng mình sẽ chỉ thực hiện O2O (từ trực tuyến đến trực tiếp) hoặc chỉ phát triển thương mại điện tử.” Mục tiêu của anh là biến Bukalapak thành công ty “thương mại toàn diện” (theo cách gọi của anh), với nhiều loại dịch vụ cho cả trực tuyến lẫn trực tiếp.

Để đạt được mục tiêu đó, năm ngoái, công ty đã hợp tác với Bank Mandiri, một trong những ngân hàng lớn nhất Indonesia, để biến các warung thành các đại lý của ngân hàng, cho phép khách hàng chuyển tiền tại cửa hàng. Nền tảng kiến thức về tài chính của Kaimuddin giúp anh thực hiện tốt chiến lược này.

Gần đây nhất, anh giữ chức giám đốc kế hoạch và tài chính tại ngân hàng hạng trung Bank Bukopin của Indonesia, cùng vai trò tại một số công ty đầu tư. Trước đại dịch, Kaimuddin và nhóm của anh từng đến khảo sát trực tiếp các warung khắp cả nước, sau đó tập trung sản xuất video bằng tiếng địa phương để hướng dẫn các chủ cửa hàng.

Một thách thức lớn khác đối với Kaimuddin là đại dịch. Chỉ vài tháng sau khi bắt đầu công việc vào tháng 1.2020, các ca nhiễm COVID-19 xuất hiện khắp Indonesia và hơn 2.000 nhân viên của công ty đã tìm đến giám đốc điều hành để xin lời khuyên. Kaimuddin, 42 tuổi, là một trong những người lớn tuổi nhất trong hàng ngũ nhân viên công nghệ trẻ của Bukalapak, nói: “Với hầu hết đồng nghiệp của tôi, đại dịch COVID-19 có lẽ là cuộc khủng hoảng thực sự đầu tiên mà họ phải đối mặt từ khi trưởng thành.” Kaimuddin cảm thấy mình có nhiều “kinh nghiệm sống” hơn, và cũng ở vị trí cao hơn, giúp anh chia sẻ và mang lại cho họ thêm hi vọng.

Anh nói, hầu hết các nhân viên của Bukalapak còn quá trẻ để nhớ nhiều về cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Kaimuddin có ký ức về sự sụp đổ của Lehman Brothers và các sự kiện khác từ cuộc khủng hoảng tài chính, diễn ra ngay sau khi anh nhận bằng MBA từ ĐH Stanford và bắt đầu làm việc tại một công ty cổ phần tư nhân (anh lấy bằng cử nhân kỹ thuật điện từ MIT).

Mặc dù đó không phải là thời điểm tốt để bắt đầu công việc mới trong lĩnh vực tài chính, nhưng giai đoạn này đã giúp anh hiểu biết thêm. “Chúng tôi từng chứng kiến những chu kỳ này trước đây… Bất kể tồi tệ như thế nào, miễn là chúng ta sống sót, điều này rồi cũng sẽ trôi qua,” Kaimuddin chia sẻ và nhắc đến sức khỏe của công ty và nhân viên.

Ở Đông Nam Á, Indonesia chịu ảnh hưởng vô cùng nặng nề vì đại dịch. Đến nay, bộ Y tế Indonesia đã ghi nhận hơn ba triệu ca nhiễm – khoảng 1% dân số. Dù vậy, Kaimuddin vẫn có thể tiếp tục hoạt động vì giao dịch tăng vọt trong thời gian phong tỏa, với đội ngũ nhỏ làm việc tại văn phòng, trong khi các nhân viên còn lại làm việc tại nhà.

IPO cũng nâng cao danh tiếng của Bukalapak. Sariaatmadja nói: “Chúng tôi rất ngạc nhiên với động lực phát triển và mức độ quan tâm của các nhà đầu tư trong nước và quốc tế.” Đồng thời ông hi vọng công ty sẽ trở thành đầu tàu cho việc bán cổ phiếu trong tương lai của các công ty công nghệ địa phương khác.

Danh sách các nhà đầu tư của Bukalapak gồm có tập đoàn tài chính Ant (Trung Quốc), quỹ đầu tư quốc gia Singapore GIC, Microsoft, ngân hàng Standard Chartered và Naver (Hàn Quốc), cùng những nhà đầu tư khác. Emtek cũng vừa đầu tư 375 triệu đô la Mỹ vào chi nhánh của Grab tại Indonesia để tạo thành liên minh chiến lược, một động thái tạo ra cơ hội hiệp lực tích cực cho Bukalapak.

Bukalapak – trong tiếng Indonesia là “mở một gian hàng” – ban đầu là chợ trực tuyến giống như Amazon khi mới thành lập năm 2010. Người đồng sáng lập Achmad Zaky khi về thăm quê hương đã nhận ra ông có thể giúp các warung cải thiện doanh số bán hàng bằng nền tảng trực tuyến.

Đội ngũ Bukalapak ghé thăm một warung.

Chàng sinh viên 23 tuổi khi đó đã hợp tác với các bạn cùng lớp Nugroho Herucahyono và Fajrin Rasyid tại học viện Công nghệ Bandung danh tiếng của Indonesia. Sau đó, cả ba mở rộng danh mục mua sắm, từ hàng hóa vật chất sang sản phẩm kỹ thuật số, chẳng hạn như dữ liệu di động, mã thông báo tiền điện và phiếu thưởng trò chơi, cũng như các dịch vụ tài chính bao gồm quỹ tương hỗ và đầu tư vàng. Zaky từ chối trả lời phỏng vấn của Forbes.

Zaky không chỉ là người đồng sáng lập mà còn là giám đốc điều hành trong mười năm đầu của Bukalapak. Ông được mọi người coi là một trong những doanh nhân thành công nhất Indonesia, vì dẫn dắt Bukalapak từ bước khởi đầu khiêm tốn trở thành một trong những công ty thương mại điện tử lớn nhất nước. Nhưng khi theo đuổi tốc độ tăng trưởng nhanh chóng, công ty đã phải chịu lỗ lớn. Theo báo cáo, công ty sa thải khoảng 10% nhân sự vào năm 2019 để cải thiện hiệu quả.

Đầu năm đó, Zaky đã gây ra phản ứng dữ dội trên mạng chống lại Bukalapak khi ông đưa ra bình luận chỉ trích tổng thống Indonesia Joko Widodo, khiến những người ủng hộ ông Widodo khơi mào chiến dịch kêu gọi người Indonesia xóa ứng dụng Bukalapak. Cuộc tranh cãi chỉ được giải quyết sau khi ông Widodo kêu gọi công chúng không gỡ cài đặt ứng dụng.

Zaky cũng xoa dịu tranh cãi bằng lựa chọn Kaimuddin làm người thay ông vào năm 2020. Nhiều tháng sau khi Zaky từ chức CEO, những người đồng sáng lập Herucahyono và Rasyid cũng rời chức vụ. Zaky hiện là cố vấn của công ty và là cổ đông cá nhân lớn nhất với 4,3% cổ phần. Ông cũng là đồng sáng lập của công ty đầu tư khởi nghiệp Init 6. “Công việc của ông ấy khá nhiều,” Kaimuddin nói.


Bài viết đăng trên Forbes Việt Nam số tháng 8 và 9.2021, tiêu đề “Động lực phát triển”