Vũng Tàu – “điểm tựa vịnh biển” để TP.HCM vươn tầm châu Á

“Quỹ đạo” hạ tầng: khi cửa ngõ hàng không và cảng biển khép vòng

Nút giao đầu tiên của “quỹ đạo” là sân bay quốc tế Long Thành. Theo các kịch bản đang thảo luận, Long Thành sẽ đi vào khai thác giai đoạn năm 2026 và có thể tiếp quản phần lớn, thậm chí toàn bộ, các đường bay quốc tế của khu vực phía Nam.

Ở đầu biển, cụm cảng Cái Mép – Thị Vải đã là “điểm sáng” của Việt Nam trong 19 cảng nước sâu lớn nhất toàn cầu có khả năng tiếp nhận tàu 200.000 DWT và các tuyến xuyên Thái Bình Dương không trung chuyển, đang đi theo hướng cảng – logistics thông minh và liên kết với siêu cảng trung chuyển Cần Giờ tương lai.

Giữa hai cực hàng không – hàng hải là mạng lưới cao tốc và cầu chiến lược được tăng tốc hoàn thành như vành đai 3, cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu, cao tốc Bến Lức – Long Thành, đường 991B – tuyến xuyên rừng ngập mặn nối QL51 vào hạ lưu Cái Mép, đồng thời mở rộng trục cao tốc TP.HCM – Long Thành, và khởi công vành đai 4. Trên mặt sông – vịnh, cầu Nhơn Trạch nối TP.HCM và Đồng Nai và cầu Phước An nối Nhơn Trạch với Phú Mỹ sẽ mở lối trực tiếp cho container từ cao tốc, khu công nghiệp và sân bay xuống cụm cảng, và đi về Miền Tây.

Trục hạ tầng này tạo ra “vòng khép kín”: khách quốc tế và hàng hóa hạ cánh ở Long Thành hay về cảng Cái Mép → dồn vào cao tốc → đổ ra Vũng Tàu/Cái Mép qua Phước An, 991B → quay ngược về TP.HCM bằng đường sắt–đường bộ liên vùng, hay cao tốc Bến Lức-Long Thành về thẳng Miền Tây hoặc vào vành đai 3, vành đai 4 tương lai để cung ứng cho toàn bộ vùng Đông Nam Bộ. Khi vòng khép kín vận hành, Vũng Tàu trở thành cửa ngõ biển thực thụ của siêu đô thị, thay vì chỉ là điểm nghỉ dưỡng.

Khu thương mại tự do Cái Mép: “chìa khóa thể chế” cho kinh tế vịnh

Hạ tầng vật lý cần đi cùng hạ tầng thể chế. TP.HCM đang lập quy hoạch 4 khu thương mại tự do (FTZ) gắn với chuỗi cảng–đường sắt–cửa khẩu, trong đó Cái Mép Hạ (khoảng 3.764 héc ta) được thiết kế với ba phân khu chức năng (trung chuyển–logistics–công nghiệp công nghệ cao) và tám tiểu khu, hướng tới mô hình cảng–đô thị–công nghiệp tích hợp, còn FTZ Cần Giờ nằm cạnh siêu cảng trung chuyển tương lai.

Với mô hình này, Vũng Tàu có thể tái hiện vai trò của JAFZA (Dubai) – một khu thương mại tự do đã biến cảng Jebel Ali thành cửa hút của hàng chục nghìn tập đoàn logistics toàn cầu, đồng thời bổ trợ trực tiếp cho trung tâm tài chính quốc tế. FTZ Cái Mép, nếu vận hành đúng hướng, sẽ là “mỏ neo thể chế” biến lợi thế địa lý thành năng lực cạnh tranh thực chất.

Hồ Tràm – “neo giải trí” quốc tế giúp kéo nhu cầu cao cấp

Tại đầu du lịch, tổ hợp The Grand Ho Tram đang đóng vai trò “neo” cho phân khúc giải trí–nghỉ dưỡng cao cấp cùng hoàng loạt resort, khách sạn 5 sao, sân golf The Bluffs – thuộc nhóm sân golf hàng đầu thế giới; sòng casino 5.000 m² hoạt động 24/7 dành cho khách quốc tế. Đây là cấu phần thị trường mà Vũng Tàu – Long Hải – Hồ Tràm có sẵn lợi thế thương hiệu để đón dòng khách chi tiêu cao.

Sự bùng nổ của mô hình “medical wellness” (chăm sóc sức khỏe kết hợp y khoa và lối sống) trong giới thượng lưu tại các khu nghỉ dưỡng tích hợp dịch vụ y tế–thẩm mỹ–chẩn đoán cao cấp – đang lan nhanh toàn cầu, mở ra phân khúc doanh thu vượt spa truyền thống. Điều này phù hợp với định hướng du lịch biển gắn với chăm sóc sức khỏe, kết nối “mặt biển” Hồ Tràm – Long Hải với “mặt y tế” ở TP.HCM, đặt cơ sở điều trị, phục hồi chức năng gần các resort biển, gói dịch vụ trọn chuỗi từ đón Long Thành đến nghỉ dưỡng, điều trị, phục hồi.

Kinh nghiệm quốc tế củng cố hướng đi này. Bali, khu kinh tế đặc biệt y tế Sanur ra mắt 2025 với bệnh viện quốc tế 255 giường, mục tiêu chặn dòng người Indonesia ra nước ngoài chữa bệnh và hút khách wellness khu vực; còn Jeju (Hàn Quốc) phát triển hệ sinh thái suối khoáng và resort chăm sóc sức khỏe theo chuẩn quốc gia.

Năng lượng xanh – nền tảng cho tầm nhìn dài hạn

Một nền tảng bền vững khác của Bà Rịa Vũng Tàu chính là năng lượng. Khu vực này hiện là trung tâm dầu khí lớn nhất Việt Nam, đồng thời sở hữu tiềm năng lớn về điện gió ngoài khơi và hydrogen xanh.

Trong bối cảnh Việt Nam cam kết Net Zero 2050, nơi đây có thể trở thành “hub năng lượng xanh” của cả vùng Đông Nam Bộ, hỗ trợ xuất nhập khẩu xanh và thu hút dòng vốn ESG toàn cầu. Đây là lợi thế bổ sung quan trọng cho trung tâm tài chính ASEAN tại TP.HCM, bởi những định chế tài chính hàng đầu ngày càng ưu tiên tính bền vững trong quyết định đầu tư.

So sánh với quốc tế: Busan, Dubai, Monaco – những “hình mẫu” khác nhau

• Busan (Hàn Quốc): cảng container top đầu châu Á (khoảng 23–24 triệu TEU/năm, đứng thứ 6 thế giới) đồng thời là trung tâm MICE biển với bãi Haeundae. Bài học: kép hóa công năng cảng–du lịch–sự kiện, không tách rời “cảng công nghiệp” với “đô thị vịnh”.
• Dubai (Jebel Ali): trở thành “đầu mối thương mại – logistics – tài chính” của Trung Đông bằng cách kết hợp cảng nước sâu + FTZ JAFZA + hàng không; sau đó nâng cấp sang du lịch xa xỉ. Bài học: FTZ là “mỏ neo” thể chế để kéo chuỗi doanh nghiệp toàn cầu vào cảng.
• Monaco/Monte Carlo: Dùng casino + bến du thuyền + tài chính tư nhân để xây thương hiệu điểm đến thượng lưu. Hồ Tràm – Vũng Tàu có thể “bản địa hoá” mô hình này với cấu phần casino–golf–du thuyền–wellness, nhưng cần khuôn khổ quản lý minh bạch, kiểm soát tác động xã hội và môi trường.

Trong bức tranh đó, Vũng Tàu có lợi thế kép hiếm có so với nhiều đô thị biển khác của Việt Nam: vừa là cảng nước sâu quốc tế, vừa là điểm đến nghỉ dưỡng quy mô, thay vì chỉ mạnh một vế như Hải Phòng/Hạ Long (cảng – di sản) hay Nha Trang/Phú Quốc (du lịch – nghỉ dưỡng). Năng lực tiếp nhận tàu mẹ và các tuyến xuyên Thái Bình Dương tại Cái Mép – Thị Vải là “điểm khác biệt chiến lược” mà Đà Nẵng, Nha Trang hay Phú Quốc chưa có.

So sánh với các “đối thủ trong nước”: lợi thế kết nối của Vũng Tàu

• Hạ Long – Lạch Huyện (miền Bắc): Lạch Huyện đang mở thêm cầu bến, nâng năng lực đón tàu 18.000 TEU; Hạ Long sở hữu di sản thiên nhiên và du lịch tàu biển. Tuy nhiên, khoảng cách tới trung tâm tài chính lớn và thiếu một sân bay quốc tế mới như Long Thành là điểm hạn chế so với Vũng Tàu trong cuộc đua “kết nối mặt đất–mặt biển–mặt trời bay”.
• Đà Nẵng – Liên Chiểu: Đà Nẵng mạnh về dịch vụ và du lịch MICE, cảng Liên Chiểu đang được thúc đẩy, nhưng chuỗi cảng nước sâu phía Nam (Cái Mép – Cần Giờ) gần “siêu đô thị TP.HCM” hơn nên dư địa trung chuyển quốc tế và gắn kết tài chính–logistics có độ thuận lợi cao.
• Nha Trang – Cam Ranh: Lợi thế biển đảo và sân bay quốc tế Cam Ranh giúp du lịch phát triển nhanh, nhưng thiếu nền tảng cảng trung chuyển container quy mô lớn – một “động cơ” gia tăng giá trị công nghiệp, dịch vụ mà Vũng Tàu sẵn có.
• Phú Quốc: Điểm đến nghỉ dưỡng cao cấp, có casino Corona dành cho khách quốc tế, song đảo xa đất liền khiến logistics công thương không thể so sánh với Vũng Tàu.

Xu hướng “sống bên vịnh biển”: nhu cầu tự nhiên của tầng lớp nhà giàu

Nghiên cứu thị trường cho thấy bất động sản “hướng vịnh” tại các đô thị như Vancouver, Sydney, San Francisco… ghi nhận mức giá và tỷ lệ lấp đầy cao nhờ yếu tố cảnh quan, khí hậu, tiện ích sức khỏe và kết nối quốc tế. Xu hướng này đang dịch chuyển về Việt Nam qua các đô thị vịnh như Nha Trang, Hạ Long, và tiềm năng tại Vũng Tàu. Điều này đồng pha với làn sóng wellness/medical tourism tăng tốc toàn cầu hậu đại dịch.

Nếu Việt Nam, cụ thể là TP.HCM mở rộng, nắm bắt đúng, Vũng Tàu có thể trở thành “đô thị vịnh dành cho giới thượng lưu châu Á” nhờ chuỗi sản phẩm vịnh – du thuyền – golf – y tế – nghệ thuật – ẩm thực.

Bên cạnh đó, cần lưu ý các điều kiện tiên quyết để tránh bẫy “đô thị nghỉ dưỡng” như Thái Lan hay Campuchia đã gặp phải. Cụ thể: Thể chế FTZ và sandbox dịch vụ cảng–logistics–tài chính; áp dụng chuẩn môi trường vịnh (nước tắm biển, hệ thống quan trắc thời gian thực, quota xả thải cho khu công nghiệp ven vịnh, EPR với rác nhựa ven bờ,…); đa dạng hóa sản phẩm du lịch: chuyển từ “sea–sun–sand” sang “sea–science–spa”; kết nối từ Long Thành, trung tâm TP.HCM tới Hồ Tràm/Vũng Tàu bằng gói hạ tầng hoàn chỉnh: cao tốc, tuyến buýt nhanh, đường sắt nhẹ; quản trị điểm đến casino, khai thác casino như một mảnh ghép của hệ sinh thái cao cấp (golf–MICE–du thuyền–wellness) chứ không phải “đích đến” duy nhất.

Kết luận: “Vịnh Gành Rái – Long Thành – Thủ Thiêm” là trục giá trị mới

Hãy hình dung tam giác TP.HCM (tài chính, công nghệ) – Bình Dương (công nghiệp công nghệ cao) – Vũng Tàu (biển, năng lượng, logistics) sẽ được hình thành hoàn chỉnh trong thập kỷ tới, nếu “chìa khóa thể chế” (FTZ, cơ chế đặc thù) đi song hành với “chìa khóa hạ tầng”, khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu có thể trở thành Busan của Việt Nam.

Về năng lực cạnh tranh, Vũng Tàu có lợi thế mà ít đô thị biển các nước có được: “bốn trục giá trị” cùng lúc: cảng nước sâu tầm cỡ thế giới, cửa ngõ hàng không mới hiện đại và cụm du lịch biển giải trí–wellness cao cấp. Khi những mảnh ghép này khớp vào nhau, “vành đai vịnh” Gành Rái sẽ không chỉ là nơi tắm biển cuối tuần, mà là một nền kinh tế dịch vụ biển–logistics–năng lượng xanh, kéo TP.HCM mở rộng lên một nấc mới trên bản đồ đô thị vịnh của châu Á.

Ông Đinh Hồng Kỳ là chủ tịch Công ty Secoin, chủ tịch Hiệp hội Xây dựng và Vật liệu xây dựng TP.HCM (SACA), chủ tịch Hội doanh nghiệp Xanh TP.HCM (HGBA), phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA)