Đi cùng nông dân

Những ngày trước tết Nguyên Đán 2025, một container dược liệu trị giá một triệu đô la Mỹ của nhà máy ADC Pharmaceutical thẳng tiến đến cảng Singapore. Sẽ không có gì đặc biệt với doanh nghiệp 26 năm tuổi, nhiều kinh nghiệm trong làm ăn với quốc tế, tuy nhiên, lần này ông Võ Minh Tấn, chủ tịch Công ty TNHH ADC đã bày tỏ sự hài lòng…

Đơn hàng do ADC Pharmaceutical xuất sang Singapore hồi đầu năm 2025 là thành quả của nhiều năm kiên trì đầu tư và phát triển sản phẩm bằng phương pháp ứng dụng công nghệ nano trong sản xuất dược phẩm và thực phẩm bổ sung.

Đơn hàng này hứa hẹn mở màn cho đột phá tăng trưởng của ADC trong tương lai ở mảng dược phẩm, thực phẩm bổ sung – một mũi nhọn tiếp theo trong hệ sinh thái của ADC. Theo tự bạch, Công ty có doanh thu khoảng hơn 2.930 tỉ đồng năm 2024, tăng trưởng 5% so với năm trước đó, dựa trên bốn mảng: nông nghiệp nông dược, gạo, dược phẩm, logistics. Trong đó, dược hóa nông đóng vai trò chủ chốt (chiếm 85% doanh thu) cùng với gạo.

Khác với nhiều đơn vị trong lĩnh vực nông nghiệp khác, ADC, viết tắt của Allied Development Corporation (Công ty Đồng hành Phát triển) có lợi thế lớn nhờ hệ sinh thái nông nghiệp bền vững gắn liền với hơn 16 ngàn nông dân được tạo dựng trong suốt 26 năm. Ở thời điểm hội tụ nhiều yếu tố có thể bứt phá về doanh thu, ADC được nhiều đối tác săn đón. Tuy nhiên, như tính cách ông chủ công ty, ADC tỏ ra thận trọng trong việc tìm kiếm đối tác hợp lực vì muốn tìm kiếm đúng mảnh ghép thứ ba “nhân hòa.”

Theo tự bạch, vốn đầu tư cho nhà máy dược ADC gần 400 tỉ đồng. Dù non trẻ so với các đàn anh như Dược Hậu Giang, Dược Đồng Tháp… nhưng ADC Pharmaceutical không hề kém cạnh khi có đủ Chứng nhận Tiêu chuẩn Thực hành sản xuất tốt, Chứng nhận An toàn thực phẩm, ISO 22000, ISO 17025, ISO 14001 và cả Chứng nhận Đủ điều kiện sản xuất Mỹ phẩm. Công ty cũng đầu tư phòng nghiên cứu và phát triển với kinh phí 25 tỉ đồng/năm.

Theo tiết lộ của chủ tịch ADC, sau nhiều trải nghiệm trong ngành nông nghiệp, ông Tấn hiểu rằng phải chế biến sâu những sản phẩm từ cây cỏ, thảo dược Việt Nam mới có thể gia tăng giá trị sản phẩm. Do vậy, từ năm 2006, xưởng chiết xuất tinh dầu của ADC đã được nâng cấp, mở rộng với diện tích thành nhà máy. Các thảo dược như: atiso, xạ đen, nghệ, gừng, húng chanh, rau má, tần dày lá, linh chi, nhân sâm…, được các nhà khoa học ADC nghiên cứu, tìm cách giữ lại những tinh chất quý để sản xuất thuốc và thực phẩm bổ sung. Bên cạnh đó, công ty đầu tư những máy móc thiết bị từ Hàn Quốc, châu Âu, Mỹ… để đáp ứng quy trình sản xuất hiện đại.

Tuy nhánh dược ADC mới chỉ đóng góp 5,1% (năm 2024) trong cơ cấu doanh thu của ADC, nhưng mảng này được ví như là một ẩn sĩ sẵn sàng chờ lệnh với cú xuất chinh qua Singapore là một điển hình. Theo tiết lộ của ông Trương Thành Trong, giám đốc nhà máy, hiện nay nhánh dược ADC đã ký hợp đồng gia công cho 42 đối tác theo nguyên tắc: 60% công thức của ADC, còn lại 40% do đối tác tự lựa chọn.

Theo tự sự, ông Tấn xuất thân từ đồng bằng sông Cửu Long, vựa lúa của cả nước. Do đó, ông “nhìn đâu cũng thấy tiềm năng lớn từ nông nghiệp.” Những năm tháng ngồi trên ghế trường đại học, ông Tấn khao khát mãnh liệt: làm giàu cùng người nông dân. Sau khi tốt nghiệp Đại học Cần Thơ với bằng kỹ sư nông nghiệp ngành trồng trọt, ông phân phối phân bón, thuốc bảo vệ thực vật của các tập đoàn nước ngoài khắp đồng bằng sông Cửu Long trước khi chuyển hướng kinh doanh vào năm 1999.

“Làm giàu cùng nông dân” cũng là slogan mà chủ tịch ADC đặt cho hai công ty con Thanh Sơn hóa nông và ADC Agrotech. Nhà máy Thanh Sơn hóa nông được ADC xây dựng năm 2003 tại Khu công nghiệp Lê Minh Xuân, chuyên sản xuất thuốc bảo vệ thực vật với mong muốn cùng người nông dân thay đổi cách chăm sóc cây trồng một cách hiệu quả và an toàn, giúp đạt năng suất cao, từ đó đảm bảo sức khỏe và cuộc sống sung túc hơn cho nhà nông.

Sự ra đời của ADC và Thanh Sơn cũng khá li kì. Theo lời ông Tấn kể, năm 1999, trong một chuyến đi đến Cần Thơ, tổng giám đốc Bayer đã gặp ông Tấn và hỏi ông có cần giúp gì? Ông Tấn không đề cập đến chuyện tiền bạc hay bất cứ khó khăn nào. Ông bày tỏ mong muốn duy nhất là làm nông nghiệp sạch, thúc đẩy phân phối thuốc bảo vệ thực vật tốt cho người nông dân, giúp họ sống được và sống khỏe với ruộng vườn. Lời nói chân tình của ông Tấn được nguyên tổng giám đốc Bayer ghi nhận bằng một hành động “vô tiền khoáng hậu”: Bayer ký quyết định “mua quyền phân phối” với ông Tấn, cho ông nợ mua sản phẩm của Bayer đến ba triệu đô la Mỹ.

“Thời điểm đó, không chỉ có Bayer, nhiều doanh nghiệp khác của Nhật, Úc, Singapore… cũng sẵn sàng cho ADC làm nhà phân phối và nợ hàng. Đó cũng là cách huy động vốn rất hiệu quả,” ông Tấn chia sẻ. Nhờ “lấy ngắn nuôi dài”, ADC đầu tư xây nhà máy Thanh Sơn hóa nông và từng bước mở rộng theo nhu cầu thị trường. Công ty vừa làm phân phối, vừa sản xuất thuốc bảo vệ thực vật riêng.

Sau nhiều năm kinh doanh,  ông Tấn hiểu rõ thuốc bảo vệ thực vật gắn liền với nông dân ra sao và những mặt hạn chế của nó khi lạm dụng. Theo ông, thành quả của nông dân đều đến từ đất đai thiên nhiên. Tuy nhiên, chỉ có một con đường là phải yêu quý đất đai, tài nguyên thiên nhiên và sử dụng nó một cách bền vững thì mới có kết quả tốt. Do đó, ông thành lập công ty tập trung vào nông nghiệp sạch, chủ trương không lạm dụng hóa chất gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe người nuôi trồng lẫn chất lượng sản phẩm đầu ra. Quan trọng hơn, việc này còn giúp nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên cho nông dân. Công ty khẳng định không vì lợi nhuận mà gây ảnh hưởng lên đất đai lâu dài.

Dẫu vậy, chuyển dịch tập quán cho nhà nông là cả một quá trình lâu dài. Thuốc bảo vệ thực vật hóa học có tác hại với cơ thể con người và môi trường nếu lạm dụng hoặc sử dụng sai cách, nhưng đem lại hiệu suất nhanh chóng. Trong khi, thuốc bảo vệ thực vật sinh học của ADC tác dụng chậm hơn nhưng an toàn cho sức khỏe. Trong nhiều năm, Chính phủ Việt Nam và các doanh nghiệp đã có nhiều chương trình thay đổi các tập quán canh tác truyền thống, tuy vậy, quá trình này diễn ra chậm chạp.

Xác định giải quyết bài toán hóc búa này sẽ mất nhiều thời gian, ADC đẩy mạnh hướng đào tạo cho người nông dân cách dùng thuốc bảo vệ thực vật  sinh học và kiên nhẫn để họ nhận ra hiệu quả. Từ năm 2009, công ty triển khai “Câu lạc bộ nông dân”. Các kỹ sư, nhân viên kỹ thuật công ty đến từng hộ gia đình, hướng dẫn nhà vườn cách gieo trồng, chăm sóc cây, sử dụng thuốc đúng liều, đúng cách.

Bên cạnh đó, ADC còn bao tiêu sản phẩm thông qua nhà máy gạo tại Cần Thơ, công suất 150 tấn/ngày, giúp người nông dân yên tâm đồng hành cùng họ. Ông Tấn tự hào chia sẻ, gạo ADC là gạo sạch, đảm bảo đạt tiêu chuẩn 5 không: không dầu bóng, không hương hóa học, không chất bảo quản, không độc tố vi nấm, không dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.

Năm 2015, ADC đầu tư trên hai triệu đô la Mỹ số hóa doanh nghiệp. “Mất khoảng 2–3 năm mọi người mới làm quen cách làm việc mới này,” ông Võ Văn Tùng, phó chủ tịch hội đồng thành viên ADC, em trai ông Tấn, kể lại. Đến năm 2019, ADC là một trong những doanh nghiệp tiên phong vùng đồng bằng sông Cửu Long sử dụng drone (máy bay không người lái) tưới, phun thuốc cho cây trồng trên diện tích lớn. Công ty đầu tư 45 chiếc drone DJI chuyên dùng cho nông nghiệp với mong muốn giúp nông dân bớt cực nhọc, an toàn và giảm chi phí làm nông.

Để doanh nghiệp, nông dân làm quen với cách làm này, ADC còn đưa ra “combo”: bán thuốc bảo vệ thực vật và cung cấp dịch vụ bay drone. Đồng thời, tổ chức các buổi hội thảo, biểu diễn drone, phân tích cho nông dân thấy nếu dùng drone, người dân tiết kiệm được 65% tổng chi phí và rút ngắn thời gian làm việc.

“Cách làm của ADC là kiên trì để đi đến kết quả cuối cùng,” ông Tùng khẳng định. Chẳng hạn, để trồng lúa theo tiêu chuẩn Global GAP, ADC thử nghiệm, “thả đất” không bón hóa chất trong 3–4 năm, theo dõi đất, chăm sóc, ghi chép và điều chỉnh dần công thức để vẫn đảm bảo đủ các tiêu chuẩn đề ra. Từ năm 2005–2009, sau bốn năm, ADC mới có được chứng nhận Global GAP. Đến năm 2024, công ty mới làm xong Chứng nhận Hữu cơ Việt Nam cho sản phẩm gạo ADC.

“Với gạo sạch, không dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, ADC đặt hàng nông dân trồng đúng tiêu chuẩn của ADC, rồi mua lại với giá cao hơn vài trăm đồng tùy thời điểm và vùng trồng. Đến vụ thu hoạch, ADC có nhân viên đến đo kiểm, giám sát,” ông Tùng nói.

Ông Tấn, 65 tuổi, không xem nông dân là khách hàng mà là những người bạn của ADC. Và ngược lại, nông dân cũng xem ADC là người bạn tin cậy. Đến nay, Câu lạc bộ nhà nông ADC đã tăng dần số lượng, hiện có hơn 16.000 người với 800 hộ, theo tự bạch. Một doanh nghiệp trong ngành (giấu tên) chia sẻ, ADC không tìm mọi cách để nông dân mua phân, thuốc của họ, mà quan tâm đến sức khỏe người nông dân, chứng minh cho nông dân thấy tính hiệu quả khi dùng sản phẩm hữu cơ an toàn để nông dân tự chọn lựa sản phẩm phù hợp.

Phần thưởng cho cách làm này là ADC đã chiếm được lòng tin của nhiều nhà nông. Đơn cử, ba năm qua, khi sầu riêng được mùa nhưng gặp phải căn bệnh xì mủ thân cây có thể làm cây chết dần, ADC đã giúp đỡ hiệu quả. Nông hộ Phan Thị Dương ở Tiền Giang kể lại: “Mấy ông kỹ sư ADC trị bệnh xì mủ cho nhà vườn với giá 500 ngàn đồng/cây, bảo đảm cây hết bệnh mới lấy tiền.” Kết quả, vườn sầu riêng của bà phục hồi, ngừng xì mủ, liền da và ra đọt mới. Bà không ngại ngần nói: “Có kỹ sư ADC chăm sóc, nhà vườn rất yên tâm.”

Thành quả điều trị bệnh cho cây sầu riêng của ADC chỉ là một phần nhỏ trong cách ADC khẳng định định hướng vì một cuộc sống xanh và cân bằng. “Mang lại sự tốt lành cho con người và môi trường là hai trọng tâm mà ADC hướng đến,” ông Tấn nói. Công ty đặt ra sáu sứ mệnh cần thực hiện gồm: đề cao an toàn sức khỏe người sử dụng; góp phần giảm độc hại không khí, đất và nước; quy tụ những con người tâm huyết trong canh tác bền vững và bảo vệ môi trường; cam kết chất lượng vượt trội cho sản phẩm, tạo niềm tin vững chắc từ khách hàng; trân trọng đóng góp của từng thành viên, tạo nền tảng chia sẻ và thành công; duy trì vai trò công ty như một thành viên tích cực trong xã hội.

Theo tự bạch, ADC hiện có 1.200 nhân viên. Bắt đầu từ năm 1999, đến nay, ngoài các nhà máy sản xuất ở Việt Nam, ADC còn có các công ty thành viên Synagy (Trung Quốc), Global Fod (Mỹ), Aastar (Singapore)… Các văn phòng ở nước ngoài này giúp mang về các đơn hàng xuất khẩu. Ngoài ra, trong bối cảnh kinh doanh ngày càng cạnh tranh hơn, ADC còn mở rộng các kênh phân phối, chủ động khai thác các kênh thương mại điện tử để đưa sản phẩm trực tiếp đến người tiêu dùng.

ADC hiện đang ở giai đoạn có đầy đủ yếu tố để nhấn nút tăng tốc. Tuy vậy, họ không vội vàng, kể cả “lên sàn” huy động vốn như các doanh nghiệp lớn khác. Theo tiết lộ, khoảng 10 năm trước, một nhà đầu tư nước ngoài từng đặt vấn đề mua lại một nửa số lượng cổ phần. Tuy nhiên, ông Tấn từ chối. Với ông, tiền không phải là tất cả.

“Một cái đầu nghĩ chắc chắn không bằng nhiều cái đầu. Nếu tìm được những nhà đầu tư có cùng tầm nhìn, tôi sẵn sàng chia sẻ trách nhiệm dẫn dắt công ty phát triển với họ,” ông Tấn chậm rãi nói. Ông bày tỏ: “Tôi chờ người có cùng chí hướng, cùng khát khao làm nông nghiệp xanh để đưa ADC đến cột mốc mới, tăng sức mạnh cho nền nông nghiệp Việt.” Có câu chuyện, trong quá khứ, ADC từng đối diện việc bị sao chép sản phẩm, lộ bí mật kinh doanh bởi chính những người quen biết. Dẫu vậy, ông Tấn không gây khó dễ cho họ, nhưng kinh nghiệm đó khiến ông thận trọng hơn trong “chọn người cùng chí hướng, có tầm, có tâm mới trao quyền.”

Vị chủ tịch ADC tỏ ra khả tự tin về khả năng tiếp cận vốn của mình. Từ câu chuyện tập đoàn Bayer “bán chịu” ba triệu đô la hay chuyện những vị khách nước ngoài khác sẵn sàng hỗ trợ ADC trong những ngày đầu, đã cho ông Tấn niềm tin nói rằng: “Nếu cần huy động vốn, ADC là cái tên mà nhiều ngân hàng sẵn sàng cho vay với giá rẻ. Tôi chủ trương doanh nghiệp phải minh bạch nên khi cần vay vốn thì không khó.”

Theo tiết lộ, ông Tấn hiện có ba người con: hai cô gái ở Mỹ, cậu con trai ở Singapore. “Tôi để các con tự do lựa chọn làm những điều con thích,” ông Tấn chia sẻ khi đang ở văn phòng bên Singapore.

Khác với sự “chuyển động liên tục” của lãnh đạo ADC tại văn phòng TP.HCM và Singapore, không khí tại nhà máy ADC Pharmaceutical ở Cần Thơ lại bình lặng. Phía sau khu sản xuất, dọc lối đi nội bộ là một bãi cỏ xanh mướt, chia thành các khu trồng xạ hương, lan, rau cải… Không gian yên tĩnh này khiến bất kỳ ai cũng cảm thấy thư giãn như ở một khu nghỉ dưỡng. Tình cờ, người viết thấy những phần quà chu đáo mà lãnh đạo ADC chuẩn bị trong ngôi nhà gỗ, với một bàn bia cho tiệc liên hoan nhân viên.

“Bia do nhà máy tự chế biến. Chủ tịch quan niệm, cái gì đưa vào miệng cũng phải làm tử tế,” ông Trong, dược sĩ gắn bó từ những ngày đầu với ADC, chia sẻ. Ông nói ADC đang quy tụ những con người chân thành, tâm huyết để cùng hoàn thành sứ mệnh “mang đến sự tốt lành”. Chờ xem, liệu ADC có kịp tăng tốc cho “chuyến tàu tốt lành” trong những năm kế tiếp.