Chính phủ Mỹ đóng cửa gây bất an cho nền kinh tế

Thế kẹt này nếu kéo dài, sẽ tác động tiêu cực đến nền kinh tế và khiến hàng nghìn nhân viên hành chính công mất việc.

Hiện các bên vẫn đang đàm phán và chưa có dấu hiệu thế bế tắc được gỡ. Từ năm 1981 tới nay, đây là lần thứ 15 chính phủ tạm đóng cửa. Trước mắt, điều này ảnh hưởng tới báo cáo việc làm tháng 9, chậm hoạt động hàng không, chậm hoạt động nghiên cứu khoa học, chậm trả lương lực lượng vũ trang và khoảng 750.000 nhân viên công vụ tạm thời nghỉ việc. Ước tính thiệt hại ít nhất 400 triệu USD mỗi ngày.

Từ đầu năm tới nay, trong nhiệm kỳ 2 của Tổng thống Donald Trump đã có khoảng 300.000 công chức liên bang mất việc, do chiến dịch tinh gọn bộ máy dưới sự dẫn dắt của tỷ phú Elon Musk. Nhiều nghị sĩ Dân Chủ cảnh báo, đóng cửa lần này sẽ làm trầm trọng thêm vấn đề lĩnh vực công nghỉ việc, gây tổn hại tới nền kinh tế xã hội, và phải mất rất lâu để hồi phục.

Chính phủ tạm thời đóng cửa, ngay sau khi Thượng viện Hoa Kỳ bác bỏ 1 đạo luật chi tiêu ngắn hạn. Đạo luật này sẽ cấp tiền cho chính phủ duy trì hoạt động đến ngày 21.11.2025. Đảng Dân Chủ phản đối dự luật, vì cho rằng đảng Cộng Hòa đã không gia hạn phúc lợi y tế liên bang cho hàng triệu người. Các phúc lợi sắp hết hạn vào cuối năm nay. Đảng Cộng Hòa lập luận, đây là 2 vấn đề riêng biệt, cần giải quyết theo hướng khác nhau.

Nếu dự luật được thông qua, chính phủ sẽ nhận 1,7 nghìn tỷ USD để duy trì hoạt động. Đây là 1 phần trong gói ngân sách trị giá 7 nghìn tỷ USD. Phần lớn tổng số tiền này dành cho y tế, hưu trí, giáo dục cũng như trả lãi khoản nợ 37,5 nghìn tỷ USD.

Nhiều nhà phân tích độc lập cảnh báo, đóng cửa chính phủ lần này sẽ kéo dài hơn. Lý do là mâu thuẫn giữa ông Trump với phe Dân Chủ đang rất gay gắt. Giám đốc phụ trách ngân sách của Nhà Trắng, ông Russell Vought cảnh báo, nếu ngân sách không được thông qua, nhiều quan chức chính phủ liên bang sẽ bị sa thải vĩnh viễn. Ông kêu gọi các nghị sĩ bỏ qua tư duy đảng phái, tập trung vào lợi ích quốc gia.

Lần gần nhất chính phủ đóng cửa là từ tháng 12.2018 đến tháng 1.2019, kéo dài 35 ngày. Đây cũng là giai đoạn cầm quyền của ông Trump trong nhiệm kỳ 1. Lý do bởi tranh cãi vấn đề phân bổ ngân sách để tăng cường an ninh biên giới.

Lãnh đạo phe Dân Chủ tại Thượng viện, ông Chuck Schumer nói: “Tất cả những gì phe Cộng Hòa muốn là bắt nạt chúng ta. Họ sẽ không thành công.”

Lãnh đạo phe Cộng Hòa chiếm đa số tại Thượng viện, ông John Thune chia sẻ: “Dự luật chi tiêu ngắn hạn thất bại do vấn đề đảng phái. Phe Dân Chủ thường xuyên cản trở điều này những năm qua. Vấn đề đối với họ, là Tổng thống Trump đang cầm quyền. Không có lý do chính đáng nào để đóng cửa chính phủ.”

Đảng Cộng Hòa đang chiếm đa số tại cả 2 viện quốc hội. Tuy nhiên vấn đề chi tiêu công cần ít nhất 60/100 thượng nghị sĩ ủng hộ, nghĩa là phải có ít nhất 7 thượng nghị sĩ phe Dân Chủ chấp thuận.

Đảng Dân Chủ hiện chịu nhiều áp lực từ người ủng hộ, muốn họ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026. Cuộc bầu cử này sẽ quyết định phe nào kiểm soát quốc hội trong 2 năm cuối nhiệm kỳ của ông Trump.

Đảng Dân Chủ đang rất muốn cải cách chương trình chăm sóc sức khỏe. Đây là vấn đề được cử tri đồng tình. Ngoài ra, họ muốn gia hạn trợ cấp y tế, thậm chí ký thành luật để ông Trump không thể hủy bỏ.

Đến nay ông Trump vẫn từ chối mang vấn đề gia hạn trợ cấp y tế ra quốc hội để thông qua. Điều này khiến nhiều nghị sĩ Dân Chủ đặt câu hỏi, tại sao phải ủng hộ các dự luật chi tiêu của Nhà Trắng?

Giáo sư Robert Page từ đại học Chicago cho biết, bầu không khí phân cực chính trị tại Hoa Kỳ đã sâu sắc hơn sau vụ ám sát nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk. Không khí cực đoan gia tăng ở cả 2 đảng, khiến đồng thuận để mở lại hoạt động của chính phủ thêm khó khăn.

Theo ông Page, mỗi bên phải nhượng bộ một chút, vì niềm tin của cử tri, dù điều này rất khó.

Trước khi chính phủ đóng cửa, Tổng thống Trump đã đăng 1 video deepfake, trong đó ông Schumer đứng cạnh hạ nghị sĩ Hakeem Jeffries, dường như đang chỉ trích đảng Dân Chủ.

Phản ứng về động thái trên, ông Schumer nói: “Thật trẻ con, thật nhỏ nhen. Đó là điều một đứa trẻ 5 tuổi làm chứ không phải Tổng thống Hoa Kỳ. Điều này cho thấy họ thiếu nghiêm túc như thế nào. Họ chẳng quan tâm đến ảnh hưởng tiêu cực nếu chính phủ đóng cửa.”

Chính phủ đóng cửa đang làm tê liệt nhiều hoạt động của cơ quan ngoại giao Hoa Kỳ. Phần lớn đại sứ quán thông báo tạm dừng cấp thị thực và phỏng vấn.

Đại sứ quán Mỹ ở Hà Nội nói rằng, những cơ quan truyền thông trực thuộc như website hay Facebook sẽ dừng hoạt động cho đến khi có thông báo mới. Hoạt động phỏng vấn, gặp mặt, cấp giấy tờ hay cấp thị thực, sẽ được thực hiện nếu điều kiện cho phép, trong từng trường hợp cụ thể.

(Biên dịch: NVP)